Тываның чагырга черлери суггарылга системазының документилерин аайлап эгелээр даалганы алган

14.03.2022 Республикада ниитизи-биле 135,5 муң гектар тарылга шөлүнүң чүгле 33,2 муң гектары, азы 24,8 хуузу суггарылгалыг. Регион чер ажылынга таарымча чок зонага хамааржыр болганындан, суггаттыг черлерге культураларны тарыыры - эки дүжүттү алырының кол магадылалы ында. Суггаттыг шөлдерни улгаттырып алыры-биле, бо хүнде республикада совет үеден артып каан октаттынган 41 санныг суггат системаларының болур-чогуур документилерин муниципалдыг кожуун чагыргалары аайлап эгелээр ужурлуг. “АҮК продукцияларын экспорттаары” национал төлевилелге киржип, чогуур дериг-херекселдер-биле четчеленир арга бар. Эрткен чылын төлевилел хемчеглерин ажыглап, Тыва үш буга суун катап ажылдаткан.
Чаа-Хөл кожуунда суггаттыг шөлдер хөй, тарылга шөлүнүң 88 хуузу. Ол ышкаш Барыын-Хемчик биле Сүт-Хөл кожууннар тарылга шөлдерниң 57 хуузун суггарып турар.
Республикада ниитизи-биле 49 санныг мелиорация системазы бар. Кызылдың база Балгазынның суггат системалары күрүнени болур. А республика системазы болур 41 черниң 32-зи ажылдап турар, ооң 19-зу (46%) документилерлиг. Бай-Тайга кожуун чагыргазы Бай-Тал, Эдер-Куй, Адыр-Мажалык, Шуй база Базарак бугаларын аштап, арыглааш, шупту документилерин кылдырып алган. Бии-Хем кожуун дөрт мелиорация системазының үжүнде: Туранның, Малиновтуң база Могойнуң документилерин долдурган. Эрткен чылын Могойнуң суггат системазын “АҮК продукцияларын экспорттаары” национал төлевилел акша-хөреңгизи-биле септеп-селээн.
Арткан муниципалдыг тургузуглар суггат системаларының документилери-биле ажылды саададып, азы тоомча чок арттырган. Дүжүткүр черлерлиг Каа-Хем (үш СС), Улуг-Хем (дөрт СС), Бии-Хем (бир СС) база Таңды (ийи СС) кожууннар девискээринде октаттынган системалар хөй.
Часкы хову ажылдарынга белеткелди сайгарган сөөлгү аппарат хуралында, 2023 чылда федералдыг акша-хөреңгини хаара тудар дээш, айыттынган суггат системаларын эде кылырын түңнээн күрүне экспертизалыг төлевилел-смета документилерин марттың 25-ке чедир кылырын Чөөн-Хемчик (Хорум-Дагның), Улуг-Хем (Хюлинниң), Чеди-Хөл (Элегестиң), Өвүр (Кара-Талдың) база Каа-Хем (Бүрен-Хемниң) кожууннар чагыргаларынга дааскан.
Көдээ ажыл-агый яамызы суггарылга дериг-херекселдерин катап ажылдадыры-биле холбашкан эки базымнар барын демдеглээн. 2016 чылга чедир бир гектардан 8,1 центнер көдээ ажыл-агый культураларының дүжүдүн ап турган болза, 2019-2020 чылда суггарылгалыг черлерде бир гектардан 19-20 центнер дүжүттү ажаап алган. Дүжүт алыры 2,3 катап көвүдээн.
Ынчангаш ведомство тарылга шөлдүг кожуун чагыргаларынга суггат системаларының документилерин кылдырар азы катап тургустурарынга саң-хөө санаашкыннарын кылырын сүмелээн.
Эрткен чылын республика “АҮК продукцияларын экспорттаары” национал төлевилелге киришкеш, Бии-Хем, Каа-Хем база Таңды кожууннарда суггат системаларын катап ажылдадып, үндүр садарынче көрдүнген көдээ ажыл-агый продукциязын тараан.