Тываның чедери берге кожууннарында чурттакчы чоннуң 70 хуузун чизелээн

21.09.2021 Бүгү-российжи чон чизези-2020 чорудуу-биле, бо чылдың сентябрь 1-ден Тываның чедери берге Тере-Хөл, Тожу, Бии-Хем (Хадың, Тарлаг, Севи суурлар), Каа-Хем (Сизим) кожууннарында чурттакчы чон чизези эгелээн. Сентябрь 17-ге чедир, үстүнде адаттынган кожууннарда тожу тываларындан эгелээш 10 муң хире кижини чизелээр план, 70 хуу күүсеттинген.
Статистиктиг шинчилелде 30 чизечи, тускай өөредилге эрткен 5 үдекчи ажылдап турарын регионнуң Экономика яамызы дыңнаткан. Чедери берге черлер – эвээш чурттакчылыг арбаннар, малчын турлаглар, эрги орус чүдүлгелиг суурлар, ивижилер турлаа, балык болгаш аңныыр бригадаларынга чедер дээш, чизечилер чүс-чүс километрлерни эрткен. Тус чер бот-башкарылга органнары чизеге үндүрген федералдыг акша-хөреңги-биле транспорт хандырылгазын организастаан.
Республиканың өске муниципалдыг тургузугларынга чон чизези бо чылдың октябрь 15-тен ноябрь 14-ке чедир уламчылаар. Амгы үеде чизеге белеткел ажылдары чоруп турар.
Тере-Хөл, Тожу (Азас, Ий, Сыстыг-Хем, Чазылары суурлар), Мөңгүн-Тайга (Мөген-Бүрен, Тоолайлыг) база Эрзин (Бай-Даг) кожууннарда чаңчылчаан ажыл-иштиг чурттакчы чонну Россияның биче буурай чоннарынга хамаарыштырган болгаш, тожу тываларынга  ышкаш, социал-экономиктиг хөгжүлдезинче күрүне деткимчезин көргүзерин Экономика яамызы сагындырган. Күрүне деткимчезиниң хемчээли биче буурай чоннуң санындан хамааржыр.
2010 чылдагы чон чизезиниң түңнелинден алырга, тожу тываларының саны 4435 турганындан 1856 апарып, 2,4 катап кызырылган. Эвээш санныг чоннарга хамааржыр кижилер чизе хуудустарында язы-сөөгүн “тожу тывазы” деп айытпаанындан ол ынчап барган.
Ынчангаш үстүнде адаттынган чурттакчылыг черлерде кижилер язы-сөөгүнүң дугайында медээни бижидип тура, “тожу тывазы” деп айтыры чугула.
Амгы чизениң онзагайы чүдел дизе, сөөлгү үениң технологияларын ажыглап, планшет компьютерлерже медээлерни чыып турар. Оон аңгыда, хамаатылар Россия Федерациязының күрүне ачы-дузазының чаңгыс аай порталында https://www.gosuslugi.ru/ электроннуг чизе саазынын боттары долдуруп болур.