Тыва көдээ ажыл-агый адырында инвестиция төлевилелдерин боттандырып эгелээн

08.09.2021 Тываның Көдээ ажыл-агый яамызы биле ”Фермер бизнезин база көдээ ажыл-агый кооперативтерин хөгжүдер фонд” коммерцияга хамаарышпас организацияның инновация инициативаларын республиканың чазаа деткээн.
Көдээ ажыл-агый яамызы-биле ”Фермер бизнезин база көдээ ажыл-агый кооперативтерин хөгжүдер фонд” коммерцияга хамаарышпас организацияның бо чылда боттандырар кылдыр планнааны инвестиция төлевилелдеринче республика бюджединден 123 млн рубльди үндүрүп берген. Төлевилелдер амгы үениң көдээ ажыл-агый техниказы-биле регионну чепсеглеп, республика деңнелдиг мал согар үлетпүрнү хандырып, малдың уксаазын, эъткир болгаш сүткүр малдың продуктулуг чоруун экижидер ужурлуг.
Көдээ ажыл-агый яамызы биле коммерцияга хамаарышпас организацияның кады боттандырар төлевилелдер даңзызында абердин-ангус база голштин-фриз уксаалыг улуг мыйыстыг бода малдарны өстүрерин шенээри көрдүнген. Тус черниң инектеринге 210 эмбрионну салыр керээ «Агроплемконсалтинг» КХН-биле чардынган. Анаа боозадылгадан ооң ылгалы, эъткир абердин-ангус база сүткүр голштин-фриз уксааның чаш төлүн ол албан бээр.
Конкурс шилилдезин эрткен, мал өстүрүп турар ажыл-агыйларга мыйыстыг бода малдың эмбрионнарын халас дамчыдар. Кордакчы ажыл-агыйлар чогуур кажаа-хораалыг база боос эвес малдыг болур. «Агроплемконсалтингиниң» специалистери эмбрионнарны эккелгеш, боттары салыр. Сентябрь эгезинде республикада эмбрионнарны эккелген, а келир чылдың чазынында баштайгы бызааларны алыр.
Регионнуң база бир инновация бизнес-төлевилели – мал согар модульдуг (көжүп чоруур) цехти ажыдары. Эксперттер Тываның хоюнуң эъдин экологтуг арыг болгаш онза хоолулуг деп санаан, ынчангаш ону республикадан дашкаар садып-саарып болур. Тываның дыка хөй ажыл-агыйлары малды аалга, “көшкүн” арга-биле аайлап алыры-биле, ол малдың эъдиниң шынары кудулай бээр. Амгы үении-биле дериттинген, тускай мал согар черлерге ветеринар-санитарлыг негелдеге дүгжүр продуктуну ап болур. Бистиң республикада мал согар чөпшээрелдиг пунктулар каш-ла санныг, а малды аай-дедир сөөртүп, дажыыры экономиктиг ажык чок.
Чүък машиназынга кылган  мал согар, көжүп чоруур тускай цех ол айтырыгны шиитпирлептип болур. Хүнде ооң күчүзү – 20 баш шээр мал, азы 7-8 баш бода мал хире. Көжүп чоруур цехтиң ачы-дузазын хөй мал аайларынга хереглелдиг, боттарында ындыг дериг-херексел чок ажыл-агыйлар ажыглап болур. Бүдүрүкчү компания ындыг цехти чагып алыкчының дилээ-биле, ынчаар хүлээдип бээр. Көжүп чоруур цех-биле кады, күштүг соодукчулуг модуль шугумун база алыр.
Республика бюджединден акшаландырган көдээ ажыл-агый төлевилелдериниң санында, беш  «Кировец» база бир «Беларусь» тракторларны, сеялка биле илиирлер садар төлевилел база көрдүнген. Ол техника аймаа бо неделяның төнчүзүнде республикага келир.
Фермер бизнезин база көдээ ажыл-агый кооперативтерин хөгжүдер фонд ол техника аймаан конкурс шилилдезин эрткен  хуу сайгарлыкчыларга база көдээ ажыл-агыйларга хөлезиге бээр. Чаа техника республиканың кожууннарында куруккан черлерни калбаа-биле шиңгээдиринге улуг дузаны көргүзер ужурлуг. Амгы үеде 135 муң гектар шөлдерниң чүгле 27 муң гектарын ажыглап турар. Чаа техника-биле ам-даа 15 муң гектар шөлдү болбаазырадып болур.
«Чаңгыс демниг Россия» партия депутаттарының деткиишкини-биле, Тываның Баштыңының албан-хүлээлгезин күүседип турар Владислав Ховалыгның федералдыг эрге-чагыргага камгалап алганы 1,5 млрд рубльди инновация төлевилелдерин боттандырарынче тускайлаанын сагындыраал.