Тываның Чазаа күрүне программаларынга киржир чагыгларны камгалаарын күштелдирер

27.07.2021 2022-2023 чылдарда федералдыг бюджеттен акшаландырар республика болгаш федералдыг программаларны боттандырар дээш, бюджет чагыгларын камгалаарын Тываның Чазаанга чугаалажып көрген. Берге чүүлдерни айтып, ону шиитпирлээриниң арга-хевирлерин сайгарып чугаалашкан. Федералдыг ведомстволарже чагыг киирер кампания эгелээнинден, ол талазы-биле ажылды күштелдирип, дүргедедир даалганы яамыларга берген.
Тыва Республиканың Чазааның Даргазының оралакчызы - экономика сайыдының албан-хүлээлгезин күүседип турар Айдыс Сат, амгы үеде Россия Федерациязында 48 күрүне программалары ажылдап турарын, 24 күрүне программазынга республика 2022 чылда киржирин дыңнаткан.
Күрүне программалары беш угланыышкында хувааттынган:
1. «Амыдырал-чуртталганың чаа шынары» – 10 күрпрограммазы;
2. «Инновация хөгжүлдези база экономиканың модернизациязы» – 20 күрпрограммазы;
3. «Национал айыыл чок чорук хандырылгазы» – 8 күрпрограмма;
4. «Регионнуң дең  хөгжүлдези» – 6 күрпрограмма;
5. «Хөгжүлделиг күрүне» – 4 күрпрограмма.
Июль 17-де, күүсекчи эрге-чагырганың федералдыг органнары-биле Тываның Чазааның кады ат салганы дугуржулгаларынга даянгаш, республикага 2022 чылда федералдыг бюджеттен 13 851,32 млн рубль, 2023 чылда – 10 502,19 млн рубль акшаландырыышкын лимидин көрген, ооң:
- 1 000 млн рубли – социал-экономиктиг хөгжүлдениң бот-тускай программазындан (ИПСЭР);
- 9 301,58 млн рубли – күрүне программалары болгаш федералдыг тускай сорулгалыг программалар акша-хөреңгизинден, ооң иштинде 3 549,74 млн рубли – национал төлевилелдернии.
Тываның яамылары лимиттерден аңгыда, федералдыг бюджеттен акша-хөреңгини камгалаар айтырыгны ажылдап кылыр. Тываның Өөредилге яамызы 2021 чылда уруглар садтарының тудугларын доозарынга (Каа-Хем суурда 120 олуттуг ясли-садты, Ак-Довуракта 60 олуттуг ясли-садты, Каа-Хем кожууннуң Эржей суурда 60 олуттуг ясли-садты, Чадаана хоорайда 60 олуттуг ясли-садты, Тере-Хөл кожууннуң Кунгуртуг суурда уруглар садынга 60 олуттуг тудугну немей тударынга) четпес 280,3 млн рубль акшаландырыышкынны чедип алыр дээш, ол ышкаш Кызыл хоорайның Бай-Хаакская кудумчузунда 825 олуттуг школа тудуунга 266,65 млн рубль немелде акшаландырыышкын дээш ажылдап турар.
Республиканың Орук-транспорт яамызының күжениишкини 350,0 млн рубльди орук ажыл-агый адырында бюджеттер аразының трансферттер
хандырылгазынче углаан. Культура яамызының кол сорулгазы - В.М. Халилов аттыг Тываның күрүне филармониязының оран-савазының эде чаартылгазынче 108,5 млн рубльдиң акшаландырыышкынын федералдыг төптен чедип алыр дээш ажылдаар.
2022-2024 чылдарда федералдыг программаларга киржирин чагыыр кампания эгелей берген. Июльда Россияның Көдээ ажыл-агый яамызынга көдээ ажыл-агыйны хөгжүдер база көдээ ажыл-агый продукциязы, чиг эт база аъш-чем рыногун таарыштырар күрүне программазынга, Россияның Кадык камгалал яамызынга «Кадык камгалалының хөгжүлдези» күрүне программазынга, Күш-ажыл яамызынга «Хамаатыларга социал деткимче» база «Чурттакчы чонну ажылга хаара тудары» күрүне программаларынга киржир кылдыр регионнардан документилерни хүлээп турар. А сентябрьда Россияның культура яамызы «Культураны хөгжүдери» күрүне программазынга киржир чагыгларны хүлээр болза, октябрьда «Экономиктиг хөгжүлде болгаш инновация экономиказы» күрпрограммаже документилерни дужаар.
Ол ажыл-чорудулга угланыышкынын хыналдада алган Айдыс Сат, чамдык ведомстволар чагыглар кииреринде база камгалаарынга бергедежип болурун дыңнаткан. Айтып турар объектизинге дөзевилел-смета документациязының (ПДС) чогу, аңаа күрүне экспертизазын эрттиртпээни - кол айтырыг ында. Аңаа эвээш эвес акша-хөреңги негеттинер болгаш, ону республика бюджедин хевирлеп турар үеде киирер ужурлуг.
Чижээ, Чадаана хоорайга кожууннар аразының эмнелгезин тудар акша-хөреңгини камгалаар дизе, Кадык камгалал яамызы объектиниң чаа дөзевилел-смета документациязын ажылдап, аңаа чөпшээрешкен күрүне эспертизазын алыр апаар.
Көдээ девискээрлерде инженер инфраструктуразын хөгжүдеринче субсидиялар бээри көрдүнген “Көдээ черлерниң комплекстиг хөгжүлдези” күрүне программазынга регион киржир дээрге, Көдээ ажыл-агый яамызында чогуур дөзевилел-смета документациязы чок.
Тываның Спорт яамызы-биле Россияның Спорт яамызы, 2020 чылдың декабрьда-ла, 229,3 млн рубль субсидияны бээр дугуржулгага атты салган-даа болза, бо хүнге чедир Кызыл хоорайга чиик атлетика манежин тудар тудугнуң ПДС-и ажылдап кылдынмаан.
Тываның Баштының албан-хүлээлгезин түр када күүседип турар Владислав Ховалыг айыттынган яамылар удуртукчуларының объект бүрүзүнге чагыгны долдурары чүге саадаанының чылдагаанын дыңнаан.
Тываның Баштының албан-хүлээлгезин түр када күүседип турар Владислав Ховалыг хуралдың төнчүзүнде, 2022-2023 чылдарда федералдыг бюджеттен субсидияларны база өске-даа бюджеттер аразының трансферттерин бээриниң дугайында дугуржулгаларда көрдүнген лимиттерни камгалаар ажылды шапкынчыдарын яамылар удуртукчуларындан негээн. Бюджет акшаландырыышкыннарын алыры-биле күүсекчи эрге-чагырганың федералдыг органнарынче чорудар бюджет чагыгларын шын долдурарын сагындырган.
Тыва Республиканың Чазааның Даргазының оралакчызы - көдээ ажыл-агый сайыдының албан-хүлээлгезин күүседип турар Уран-оол Ондарга «Көдээ девискээрлерниң комплекстиг хөгжүлдези» күрүне программазындан акша-хөреңгини камгалап алыр дээш чугааны чорудары-биле, федералдыг яамыже дарый үнер даалганы берген.
Республиканың чонунга онза херек тудуглар – школалар, уруглар садтары, эмнелге албан черлери, инженер инфраструктура объектилериниң дөзевилел-смета документацияларын ажылдап кылырынга херек саң-хөөнү тывар талазы-биле бүгү хемчеглерни чазактың талазындан алырын дыңнаткан.