Тываның Кадык камгалал яамызынга кадрларның соңгаар чоруп турарын база ону болдурбас аргаларны чугаалашкан

Республиканың эмнелге албан черлериниң кол эмчилери, Медицина палатазының, эмчи ажылдакчыларының профэвилел организациязының төлээлери, эмнелге организацияларының экономистери, кадрлар албаннары сайгарылгалыг чугаага киришкен.

 2019 чылдың эгезинден эмнелге организацияларындан 101 эмчилер халашкыны демдеглеттинген. 10 айда эмчилерниң эвээжээни 10 кижи болган. 2019 чылдың октябрьныы-биле алырга, бүгү республикада эмчи кадрларның чедишпези 269 ажылчын олут. Ведомствонуң удуртулгазы айтырыгны контрольда ап, байдал нарыыдавас кылдыр дээштиг хемчеглерни ап турар.

 Эмчилер-биле четчелеттингенин көөр болза, Тывада байдал ындыг-ла кончуг багай эвес. 10 муң чурттакчыга онааштыр 46,3 эмчи бар болза, Россияда ол - 37,4, СФО – 37,8 эмчи. 2013 чылда 1340 эмчи турган болза, 2019 чылда оларның саны 1502 четкен. Бо чылдың 10 айының иштинде 22 эмчи ээп чанып келген. Бо чылын дээди медицина өөредилге черлерин дооскан 60 доозукчу база ординатура соонда 33 эмчи республиканың эмнелге албан черлеринде ажылдап эгелээн. Көдээ черлерже 30 эмчи ажылдап чоруткан. Сес эмчи-биле “Көдээниң эмчизи” программадан бир миллион рубль түңнүг компенсация төлевирин төлээр керээлер чардынган. 

Эмчи кадрларның чоруп турарының кол чылдагааны - материалдыг байдалын экижидер дээнин анализ көргүскен. Ындыг болзажок 80 муң хире рубль база оон-даа хөй шалыңныг эмчилер база чорупканы демдеглеттинген. Оларның аразында бажың-балгаттыг, уруглары садиктеп турарлар база бар. Бюджет хандырылгазы бедик деңнелде чамдык регионнарда шалың төлевириниң ортумак хемчээли үш катап улуг. Тывада эмчилерниң ортумак шалыңы 62 муң рубль чедип турарын сагындыраал. Бистиң эмчилеривистиң күш-ажыл төлевирин күш-ажыл стажындан, специализациязындан, ажыл шагының көвейинден, эмнелге организациязының деңнелинден санаар. 

Эмчилер колдуунда Ямал-Ненец автономнуг округче, Иркутск база Сахалин областарже, Хакас Республикаже, Москва облазынче чоруп турар. Өг-бүле байдалы, өске регионче шериг албанныг өөнүң ээзи-биле, студент ажы-төлүнге дузалажып, уйнуктарын карактажып, “Көдээниң эмчизи” программага киржир дээш соңгаар чоруп турарын айтыр апаар. Оон аңгыда чурттаар оран-сава-биле хандырар, уруглар албан черлеринге олуттарны бээр, 100 муң рубльдан хөй түңнүг хары угда алыр “подъем” акшазы, албан бажыңы, коммунал ачы-дуза дээн ышкаш Саян ындының чиигелдери специалистерни хаара тырттып турар. 

Бо чылдың он айында, Тывада социал деткимче хемчеглери-биле, Бай-Тайга кожуунда бир эмчиге социал хөлезилел бажыңын, Республиканың уруглар эмнелгезиниң, Мөңгүн-Тайганың, Бии-Хемниң база Чеди-Хөлдүң ТКЭ эмчилеринге албан бажыңнарын, Бии–Хем эмнелгезиниң ийи эмчизинге, Тожунуң ТКЭ беш эмчизинге ниитиниң чуртталга бажыңнарын берген. 

Бир эмчиге бажың өртээнге эгидилге чок субсидияны, ийи эмчиге чиигелделиг чээлини берген. Бир эмчиниң бажың хөлезилээнинге компенсацияны төлээн. 32 эмчи база 25 ортумак эмчи ажылдакчылары чуртталга-коммунал чарыгдалдарга компенсацияны алган. Республиканың кожууннарында 27 эмчи ажылдакчызының ажы-төлүнге уруглар садтарында олутту ээлчег чокка берген. 21 кижи, ооң 19-зу эмчилер, күш-ажыл керээлерин чарып тура, хары угда алыр акша төлевирлерин алган. Көдээ черлерде ажылдап эгелээн үш суд-эмчи экперттери хары угда бээр төлевирни чыл төнчүзүнге чедир алыр. 

Тыва Республиканың Баштыңының республиканың эмчилер ниитилежилгези-биле ужурашканының түңнелинде берген даалгаларын күүседири-биле, Республиканың 1 дугаар эмнелгези база Көрей Республиканың Сеулдуң Национал университединиң Бунданг госпиталының арызында дугуржулга чардынган. Ол дугуржулга-биле Республиканың 1 дугаар эмнелгезиниң үш эмчизи Сеулга стажировканы эрткен. 

ТР-ниң Кадык камгалал яамызы “Тыва Республиканың кадык камгалалының эмчи база фармацевтика ажылдакчыларынга социал деткимче хемчеглериниң дугайында” Тыва Республиканың хоойлузунче өскерилгелер киирер дугайында” хоойлу төлевилелин ажылдап кылган. Ында бажыңның хевиринден хамаарылга чокка коммунал чарыгдалдарга компенсацияны, чамдык бөлүктүң хамаатыларының уругларынга школа назыны четпээн өөредилге албан черлеринге олуттарны бирги ээлчегде бээри көрдүнген. Оон аңгыда, эмчи-санитар база дүрген эмчи дузазын көргүзүп турар эмчи ажылдакчыларынга албан бажыңын берип, чаңгыс черге он чыл ажылдаптарга ону өнчүзүнче шилчидип алыр социал детимчениң немелде хемчеглерин киирген. Хоойлу төлевилелинде бажың тудуп алырынга чер участогун дораан бээрин, чиигелделиг ипеотека чээлизин база киирген. 

Сайгарылга үезинде, республиканың кол эмчилер чөвүлелиниң даргазы, кадык камгалалының хоочуну Аркадий Начин кол эмчилерниң кижизидикчи, дагдыныкчы ажылга ролюн демдеглээн. №131-ФЗ федералдыг хоойлу езугаар, тус чер бот-башкарылгазының чугула айтырыгларын сайгарарда, эмчи кадрларын ынаар быжыглаар айтырыг тус чер бот-башкарылга органнарының харыысалгазында деп, Аркадий Начын демдеглээн. Хамаатыларның кадыкшылын камгалаар дугайында №323-ФЗ хоойлуда, тус чер бот-башкарылга органнары биле күрүне эрге-чагырга органнары, эмнелге организациялары база социал албан черлери кадык камгалалының адырында магадылалдарны хандырарынга кады харыысалгалыг деп айыткан. «Тыва Республиканың хамаатыларының кадыкшылын камгалаар дугайында» №1524-ВХ-I Тыва Республиканың хоойлузунда, эмнелге организацияларынга ажылдаар кылдыр эмчи база фармацевтика ажылдакчыларын хаара тудары-биле таарымчалыг байдалдарны тургузары бот-башкарылга органнарының бүрүн эргелеринде кирип турарын айыткан. 

Республиканың кадык камгалал сайыды Орлан Донгак кадрларның чоруурун шиитпирлээри-биле, эмчилерге хөмүр садып алырынга компенсация төлевириниң түңүн улгаттырарын, төлевилер чорудуун бөдүүнчүдерин экономиктиг планнаашкын албанынга дааскан. Эмнелге организацияларының бюджединиң чарыгдалдар кезээнде шалың төлевириниң үлүүн 78% турганындан, 80% азы оон-даа көвүдедир даалганы база берген. 

Медицина палатазының эмчи ажылдакчыларның профессионал өжүүшкүн айтырыын өөренип, ону болдурбас хемчеглерни ажылдап кылыр дээн саналын сайыт деткээн. 

Кожууннарда тускай эртемниг эмчилерниң чедишпезинден эмчи дузазының чедингир эвезин чок кылыр дээн хемчеглерни база чугаалашкан. Республиканың эмнелге албан черлеринден специалистерге чогуур төлевирни база шаңнал акшаларын төлеп, вахта арга-биле ыраккы кожууннарынже сургакчыладып ажылдадырын чугаалашкан. Үнүүшкүннүг эмчи консультацияларын чорудары-биле, республикаже шинчилел төптеринден база клиникалардан херек специалистерни хаара тудар санал кирген.

Федералдыг программалар кадык камгалалында айтырыгларны шиитпирлээринге улуг дузалыг. Кадык камгалалының бирги звенозун эде чаартыр программага идегел улуг. Эмчи ажылдакчыларының шалың төлевирин көвүдедип, чуртта ону деңнештирер сорулга-биле эмчи ажылдакчыларының күш-ажыл төлевириниң системазын эде көөр ажылдар федералдыг деңнелде чоруп турар. 

Медицинаның дээди өөредилге черлеринче дужаап кирериниң чурумун өскертиптерге кадрлар айтырыында чидиг байдал чавырлыр ужурлуг. Бо өөредилге чылында ординатурада 79 специалист тускай керээ-биле өөренип кирген, ол үелеринде стипендияларны алыр. Өөредилгени дооскан соонда, стипендия төлеп турган эмнелге черлеринге тодаргай үе дургузунда албан ажылдаар ужурлуг. Чаа хоойлужудулга езугаар, ындыг стипендияны тускай керээ чарган тус чер бот-башкарылга органнары база төлеп болур. 

Сайгарылгалыг хуралдың түңнелинде, эмчи ажылдакчыларынга социал деткимче хемчеглерин экижидер саналдарны Тыва Республиканың Баштыңынга илеткеп киирер шиитпирни үндүрген.