Май 20-де Тывада, РФ-тиң эконоктиг хөгжүлде сайыды Максим Орешкин баштаан чазак делегациязының киржилгези-биле үнүүшкүннүг хурал болуп турар

Бо чылдың март 27-де, Дмитрий Анатольевич Медведев Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезинге тураскааткан аңгы хуралды эрттиргенин сагындыраал. Чазак даргазы хуралдың түңнелдери-биле регионнуң социал-экономиктиг шапкын хөгжүлдезин чедип алыр комплекстиг хемчеглерни дарый ажылдаар, Кызыл – Курагино демир-орук тудуун эгелээр айтырыгларны шиитпирлээр даалганы берген.  

Тываның губернатору Шолбан Кара-оол федералдыг болгаш регионнуң аңгы-аңгы шөлчүгештеринге регионнуң инфраструктуразын хөгжүдер, Кызыл – Курагион демир-оруун тудар, Кызылдың аэропортунга делегей чергелиг эрге-байдалды тыпсыр, Енисейниң Сибири регионнарның (Красноярск край, Тыва база Хакасияның) экспорт аргаларын калбартыр, Моол-биле кызыгаарда каайлы пунктузунга хөй талалыг эрге-байдалды бээр айтырыгларны доктаамал көдүрүп келген. 

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол үнүүшкүннүг хуралды белеткеп тура, федералдыг яамылар болгаш ведомстволардан кураторлар-биле сырый ажылдаарын регион чазаанга даандырган: "Ам бистен дыка хөй хамааржыр. Тываның чаагай чоруунга дээш бо арганы ажыглаар ужурлуг бис. Бот-идепкей болгаш тодаргай ажыл-хевирлер херек”.  

2025 чылга чедир Тываның социал-экономиктиг шапкын хөгжүлдезиниң талазы-биле комплекстиг хемчеглер дугайында РФ-тиң Чазааның төлевилелин белеткээр дээш федералдыг болгаш регион чазаандан, күрүне болгаш хуу компаниялар, хөй-ниити төлээлериниң, адырлар эксперттериниң, эртемденнерниң киржилгези-биле ажылчын бөлүктерни тургускан. 

 Тываның инициативазы  

Красноярскиге Универсиада-2019-туң үезинде, Шолбан Кара-оол регионнуң хөгжүлде айтырыгларын сайгарган РФ-тиң Чазааның аңгы хуралын (2019 чылдың март 27-де) эрттирерин Дмитрий Анатольевич Медведев-биле дугуржуп алган. 

Тываның инициативазы “элээн нарын байдалдыг” өске-даа регионнар талазы-биле ындыг хуралдарны эрттиреринге эге базым болган. "Элээн каш мындыг хуралдарны эрттирер боор бис – деп, Дмитрий Медведев Тывага хамаарышкан хуралды ажыдып тура чугаалаан. – Тодаргай шиитпирлер хүлээп алдынар болганда, чаңгыстап азы элээн каш территориялап сайгарып көөр бис. Ол азы өске-даа регионга хамаарыштыр анаа-ла ажылдар эвес, а тодаргай бөлүк төлевилелдер болур”. 

 Чүс чылдың тудуу  

Кызыл - Курагино демир-орук тудуун бо чылын эгелээр. 2019 чылдың апрель 9-10-да Санкт-Петербургка болуп эрткен Делегейниң арктиктиг шуулганының үезинде, РФ-тиң Президентизиниң Сибирь федералдыг округда бүрүн эргелиг төлээзи Сергей Меняйло ТАСС-ка интервью берип тура, ооң дугайында дыңнаткан. "Бо чылын тудуп эгелээр бис деп бодап тур мен” – деп, бүрүн эргелиг төлээ айыткан. 

Тыва – амдыгаа чедир демир-орук аргыжылгазы чок Россияның каш санныг регионнарының бирээзи. Кызыл (Тыва) - Курагино (Красноярск край) демир-оруу чурттуң демир-орук четкизи-биле республиканы тудуштуруп, алызында регионну Россия-биле харылзаштырар. Орукту улаштыр Моол болгаш Кыдатче үнер кылдыр тудары планнаттынып турар. Тываны таварты туткан демир-орук – Мурнуу-Чөөн Азияже Россияның транспорт оруун ажыдар “чаа торгу оруунуң” российжи кезээниң угланыышкынының бирээзи болур стратегтиг төлевилел.

“Россияның демир-оруктары” ААН – чиңгине тудугжу. 5 чылда уламчылаар төлевилел ажылдарынче 130 хире млрд. рубльди угландырар, инвестиция салыышкынын ам-даа тодарадып турар. Кызыл - Курагино шугумнуң узуну - 400 ажыг км. Даглыг черлерге тудуг ажылдарын чорудар. 11 км узун 8 тоннельди, 16 км хире дурттуг 127 көвүрүг кежиглерни, чүс-чүс суг хоорзаларын салыр. "Чылда 15 млн тонна чүъктү сөөртүр нормалыг-даа болза, орук кижилерни он-он чылдарда ажыл-биле хандырар. Орук тудуунга 12 муң кижи ажылдаар, а ону хандырарынга 4 муң хире кижини хаара тудар. Чижеглей санаарга безин, чылда 15 млрд-тан эвээш эвес рубль, ам бо үезинден элээн каш катап хөй акша бюджетче орулга кылдыр кирер. Бистиң чаңгыс чер-чурттугларывыс төлептиг амыдыралды боттары тудуп, республикавыстың шапкын хөгжүлдезин чедип алыры эң кол. Ол чугула бооп тур” – деп, Шолбан Кара-оол демдеглээн.