Тывада часкы хову ажылдарының дугайында

· Таңды, Каа-Хем база Чаа-Хөл кожууннарның ажыл-агыйлары 4540 га черниң шыгын базырар ажылдарны апрель 10-да эгелээн. 

· Таңды (2500 га), Бии-Хем (760 га), Улуг-Хем (245 га), Каа-Хем (100 га), Өвүр (100 га), Сүт-Хөл (85 га), Кызыл (79 га), Барыын-Хемчик (64 га) база Чаа-Хөл (25 га) кожууннарда 3958 га шөлдерниң черин тарылгага белеткээн. 

 · ниитизи-биле 742 км суггат бугаларын болгаш арыктарны аштап-арыглаан.  

· 4975 га шөлдү суггарган, кожууннар аайы-биле көөрге: Сүт-Хөл – 1872 га, Каа-Хем – 987 га, Бии-Хем – 763 га, Өвүр – 375 га, Барыын-Хемчик – 163 га, Улуг-Хем – 160 га, Чаа-Хөл – 150 га, Бай-Тайга – 126 га, Чөөн-Хемчик – 112 га, Тес-Хем – 90 га, Эрзин – 65 га, Кызыл – 77,2 га, Чеди-Хөл – 35 га.  

Боттуң 2671 тонна үрезинин кадагалап алган, эрткен чылдыындан 1717,5 тонна хөй. Боттуң үрезини-биле хандырылга - 52 хуу.  

Гидрометеостанцияның медээзинден алгаш көөрге, чазын тарыыр культураларга май ай таарышкан. Каа-Хем, Бии-Хем, Таңды база Улуг-Хем кожууннарның ажыл-агыйлары майның 5-6-да тараа культураларын тарып эгелээн. Бөгүнге чедир планныг онаалданың 15 хуузун, азы 2165 га черде тараа культураларын чашкан: 1765 гада – кызыл-тасты, 400 гада – арбайны. Ооң иштинде: «Агрохолдинг Заря» КХН – 1850 га, Монгуш Ш.Ч-ның ТАА – 100 га; Боровиков А.М-ның ТАА – 70 га; «Агросоюз» КБК– 50 га, Пирогов В.З-ниң ТАА – 50 га, Тюлюш А.Б-ның ТАА – 45 гада. 

 Мал чиир культуралар. Дараазында кожууннарның ажыл-агыйлары мал чиир культура тарылгазынче кирип, планның 1,3 хуузу, азы 337 га черде чаңгыс чылдыг культура үрезиннерин чаштырган: Улуг-Хем (155 га), Чаа-Хөл (70 га), Барыын-Хемчик (60 га), Кызыл (32 га), Бии-Хем (20 га). 

 Картофель база ногаа культуралары. Эрткен чылга деңнээрге, картофель болгаш ногаа культураларын олуртуру 3,4 хуу көвүдээн. 8,18 га шөлде (планның 3,5 хуузу) картофельди, 23,2 га шөлде (планның 8 хуузу) ногааларын олурткан: Каа-Хем кожуунда (12 гада ногааларны), Кызыл кожуунда (картофельди - 10,5, ногааларны – 5 гада), Өвүр кожуунда (картофельди 2,3 гада) Сүт-Хөл кожуунда (картофельди – 59 гада, ногааларны - 6 гада) Чаа-Хөл кожуунда (картофельди 10 гада). 

 Минералдыг чемишчидилге. Республиканың көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлери Хакас Республиканың «Хакассельхозхимия» база «Агропромхимия»-биле 16,8 млн. рубль акшага 831,4 тонна минералдыг чемишчидилге садып алыр керээлерни чарган. Ол дээрге ниити хереглелдиң 25 хуузу (2410 тонна) болур. Таңды кожууннуң «Агросоюз» КБК 19,5 тонна минералдыг чемишчидилгени сөөртүп эккеп алган. Арткан ажыл-агыйлар бо чоокку үеде киир сөөртүр. 

 Кывар-чаар материалдар. 52,6 млн. рубль түңнүг 825 тонна кывар-чаар материалдар херек. Сезоннуг хову ажылдарының үезинде ажыл-агыйларны хандырар дээш, "ТР-ниң фермер бизнезин болгаш көдээ ажыл-агый кооперациязын хөгжүдер фонд" коммерцияга хамаарышпас организация республиканың автозаправка станциялары-биле чиигелделиг өртекке КЧМ кудар керээлерни чарар ажылды чорудуп турар. 

 Техниктиг хандырылга. Планнаттынган тарылга шөлүнден алгаш көөрге, тракторлар-биле 101 хуу, дүжүт ажаар комбайннар-биле – 38 хуу, тарылга агрегаттары-биле – 72 хуу, культиваторлар-биле - 43 хуу, андазын-биле – 93 хуу хандырттынган. Таңды база Бии-Хем кожууннарның ажыл-агыйлары техника-биле эки чепсегленген. Сезон үезинде 1 тракторга 84 га болза, а сеялка база тарылга комплекстеринге - 244 га, культиваторга - 1080 га, андазынга -256 га база дүжүт ажаар комбайнга - 269 га онаажыр.  

Тарылга ажылдарынче киреринге техника аймаа 100 хуу белен. Бөгүнде тарылга шөлдеринде көдээ ажыл-агый техниказының 50 хуузун хаара туткан: 29 трактор, 19 сеялка, 2 тарылга комплекстери ажылдап турар. 

Бо чылын республика бюджединде 32,7 млн. рубльди көдээ ажыл-агый техниказын чаартырынга тускайлаан. Көдээ ажыл-агый техниказын чаартырда, «Росагролизинг» АН-ның техника парыгын чаартыр программазы-биле, бирги төлевирин 6 ай хуусаада соңгаарлаткан, ставказы 3 хуу чиигелделиг лизингини ажыглаар. 

ТР-ниң Көдээ ажыл-агый яамызынче Чөөн-Хемчик, Улуг-Хем, Кызыл база Тес-Хем кожууннардан 9 ажыл-агый чагыгларны киирген, арткан кожууннарда чагыг киирикчилериниң саң-хөө талазы-биле аргазы чок. Чөөн-Хемчик, Улуг-Хем, Кызыл база Тес-Хем кожууннарның муниципалдыг тургузуглар чагыргалары техниказын чаартырынга «Росагролизинг» КАН-че чогуур документилерни чыып база чорудар ажылды ажыл-агыйлар-биле кошкак чорудуп турар.