Тываның Баштыңы школалар директорларының чөвүлел хуралынга киришкен

Директорлар чөвүлелинде республиканың шупту школаларының директорлары, ортумак профессионал өөредилге организацияларының удуртукчулары киришкен. Оон аңгыда муниципалитеттерниң өөредилге эргелелдери, назы четпээннер херектериниң талазы-биле комиссиялар даргалары болгаш харыысалгалыг секретарьлары, күүсекчи эрге-чагырганың өске-даа органнарының төлээлери база олурушкан.

Өөредилге болгаш эртем сайыдының оралакчызы, орус дыл талазы-биле күрүне инспектору Елена Хардикова бо хемчег назы четпээннер ортузунда профилактика планында улуг ужур-уткалыг дээрзин демдеглээн. «Тыва Республиканың Баштыңының чанында өөредилге организацияларының директорлар чөвүлелинде хемчеглерни планнаар дээш бөгүн чыглып келген бис. Бо ужуражылгада назы четпээннер ортузунда корум-чурум үрээшкиннеринге удур профилактика ажылының дугайында чугаалажыр бис. Чугула теманы база катап чугаалажып, кандыг чедиишкиннеривис барыл, чүнү чедир кылырывысты чугаалажыр херек». 

Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол чөвүлел чүгле дыка херек апаарга чыглырын демдеглээн. «Республика Баштыңының чанында директорлар чөвүлели онза ужур-уткалыг хевир дээрзи шын. Ынчангаш удуртукчулар, оралакчыларым, өөредилге яамызының удуртулгазы-биле ужуражып тура, Кызыл хоорайже директорларны чүгле дыка чугула херек апарганда чалаар деп чугаалаан кижи мен. Боттуң девискээринде, бодунуң албан черлеринде онза харыысалганы хүлээнген болганда, аай-дедир чоруп турары, удуртукчу ажыл-албанга-даа уржуктуг деп бодаар мен».

 Тываның Баштыңы уругга хамаарылга, ооң чогаадыкчы курлавырын, салым-чаяанын ажыдары чугула дээрзин айыткан. «Ажы-төлүвүстүң сагыш-сеткилин ажыдар барымдааларны, арга-хевирлерни тывар херек. Май байырлалдары шак аңаа хамаарыштыр, ылаңгыя Улуг Тиилелге, олар-биле ишти-хөңнүвүстен чугааны кылырынга кончуг эптиг арга-дыр. Төрээн чуртунга ынакшыл, патриотчу чорук темазынга чугаа - кижизидилгениң кол аргаларының бирээзи. Совет үеде кижизиттинген улуг назылыг кижилер, бистер, патриотчу чорук дээрге кижи кылдыр хевирлеттинериниң кол өзээ деп билир бис. Төрээн черинге ынакшыл анаа-ла иезиниң сүдү-биле, хат салгын-биле хадып келбезин билзе чогуур. Аңаа кижизидер, хевирлээр херек. Ынчангаш май байырлалдарының бүдүүзүнде ужуражып турарывыс анаа эвес. Бирээде ону чугаалаксадым. 

Бөгүн өөренир дээш чыглып клеген бис. Башкы кижи өөренмес болза, ол багай. Азы билиг-мергежилин бедитпес болза, башкы болуп шыдавас. Ону медереп билген турар ужурлуг бис. Бо ужуражылга соонда, чугаалашкан медээвисти улаштыр дамчыдары эң кол. Бөгүнгү чугаадан бодувустуң удуртур-башкарар ажыл-херээвисти, нормативтиг акты дээн ышкаш, директорнуң дужаалын үндүреринге белеткеп, азы болза тодаргай темалыг семинарларны эрттирип, бөгүнгү чугаавысты нептередир ажылчын бөлүктерни тургузары чугула. Ийиги бо бодалымны силерге чугааладым».  

Республика Баштыңы Шолбан Кара-оол корум-чурум үрээшкиннерин эвээжедип алган эки арга-дуржулгалыг республиканың кадет корпузун, ооң директору Саая Айдыс Александровичиниң ажыл-чорудулгазын демдеглээн. 

«Эргим башкылар, уруг тулган эки өөренип шыдавас болза, ооң кижи шынарын баскан ажыы чок. Кижиниң салым-чаяанын ажыдар дээш, амыдыралда чедиишкинниг кижи болзун дээш, кандыг чүвеге сонуургалдыын ажыдар херек. Башкыларның, школаларның, ортумак өөредилге албан черлериниң чугула ажыл-чорудулгазы ол деп санаар мен. Уругларның талантызын ажыдып, кайы угланыышкынче угландырары силерден кол хамааржыр, эргим башкылар» - деп, Тываның Баштыңы чугаалаан.  

Дагын катап херек үүлгедиишкиннеринге удур школа ажылында эр директор башкыларның ролю дыка улуг деп, республика баштыңы демдеглээн. «Школаларже эр башкыларны хаара тудар дээн бистиң кыйгырыывыс, бир дугаарында, Тывада кем-херек үүлгедиишкининге удур ажыл-биле холбашкан. Школаның удуртулга составынга ук өөредилге чериниң баштыңы болуп, хайгааралында кижилериниң, школаның айыыл чок чоруу дээш харыысалганы бодунга алырынга белен эр кижи албан турар ужурлуг. Суур бүрүзүнге 3 ожук дажы дег, төрээн суурунга камгалал кылдыр эрге-чагырганың тускай хевирин тургускан бис. Бирээде, сумунуң чагырыкчызы, ийиде, адалар чөвүлелиниң даргазы болгаш школаның директору азы оралакчызы эр башкы турар кылдыр. Ынчаар кылган ужурувус болза, ол үш ожук дажы дег эвилел сургуулдарны болгаш суурнуң чурттакчыларын кем-херек үүлгедикчилеринден камгалап-карактап, чонунга чаглак болуп шыдаар күш болзун дээш ынчаар тургускан бис».  

Республика баштыңы арга-дуржулгазы улуг специалист Юрий Октяевич Ооржакты өөредилге болгаш эртем сайыдының оралакчызында томуйлаанын дыңнаткан. Эр башкылар-биле кады школачылар ортузунга патриотчу кижизидилгени тургузарын, назы четпээннер ортузунда корум-чурум үрээшкиннеринге удур профилактиктиг ажылды экижидер инициативтиг ажылды манап турарын чугаалаан.  

Шупту албан черлери-биле бот-идепкейлиг ажылдап, эки профессионал хүрээлелди хевирлээрин Шолбан Кара-оол чагаан: «Директор удуртукчу кижи болганда, кады чугаалашкан айтырыгларывысты сайгарып, бистиң-биле деңге хөделип, чаңгыс арга-хевирлерни ажыглаар ужурлуг. Чүгле ынчан эки үре-түңнелдерни чедип алыр бис».  

“Башкы – мергежил эвес, а салым-чаяан-дыр” деп, идепкейжи болгаш чогаадыкчы аныяктарны кижизидеринге башкы мергежилдиң улуг ужур-дузазын демдеглээн. 

Тываның Өөредилге яамызының сан-чурагайлары-биле алырга, 2019 чылдың эгезинде республикада элээдилерниң кем-херек үүлгедии 4,8 хуу кызырылган.  

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол “Полицияның аныяк өңнүктери” школачы отрядтар саны көвүдээнин демдеглээн. Бо шимчээшкин элээдилер ортузунда АУЕ субкультурага удур демисежир улуг күш болур. «Кол-ла чүве уруг-дарыывысты кудумчунуң багай салдарындан чайладып алыр болзувусса, оларның келир үези чедимчелиг болур. Эрлер, отрядтарда оолдар силерге деңнежир кылдыр ажылдаарын чедип алыңар» - деп Шолбан Кара-оол чугаалаан.