Тыва күрүнениң болгаш хөй-ниитиниң билдингир ажылдакчызы Моңгуш Какыйлаевич Шыырапты сөөлгү орукче үдээн

Моңгуш Какыйлаевич Шыырап 1924 чылдың апрель 15-те Барыын-Хемчик районнуң Эрги-Барлык суурга малчын араттың өг-бүлезинге төрүттүнген. 

Эрзин районнуң Сарыг-Булуң школазының эге класстар башкызының ажылындан ооң күш-ажылчы допчу намдары 1942 чылда эгелээн. 1943 чылда Моңгуш Шыырап Тыва Арат Республиканың аъттыг шериг полугунуң ужар чүүл звенозунуң курсантызы апарган. Ол үеде фронтуже баштайгы тыва эки турачы дайынчылар чоруй барган турган. 1944 чылдың эгезинде дайылдажып турар армияже чорудар тыва солдаттарны шыңгыызы-биле белеткеп эгелей берген, оларның аразынга Моңгуш Шыырап база турган. Ынчалза-даа ол боду болгаш ооң эштери фронт барбаан. Ооң соонда элээн каш чылдар эрткенде Салчак Тока-биле хаактап агаарлап чорааш, чылдагаанын ол билип алган. Дайынчыларны фронтуже чорударының бүдүүзүнде Михаил Калинин-биле чугаалашканын, “Бүгү-эвилелдиң старостазы” ТАР-ның удуртукчузунга өөрүп четтиргенин илереткеш, “Дайын төнүп турар-дыр. Бистиң тиилелгевис чигзинниг чок. Ынчангаш боттарыңарның оолдарыңарны келир үениң ажыл-херектеринге камнаңар” деп чугаалаан. 

Шериг албан-хүлээлгезин эрттирген соонда 1946 чылдан Моңгуш Шыырап Барыын-Хемчик райкомунуң суртаалчызынга, СЭКП обкомунуң инструкторунга ажылдаан. Областың партшколазын, ооң соонда СЭКП ТК-ның Москвада Дээди партийжи школазын дооскан. Өөредилге соонда Улуг-Хем райкомунуң секретарынга соңгуттурган, бир чыл болгаш райсоветтиң күүсекчи комитединиң даргазы апарган. 

1959 чылда М.К. Шыырап областың культура эргелелиниң начальнигинге томуйлаткан, 1961 чылда СЭКП обкомунуң организас-партийжи килдизиниң эргелекчизинге соңгуттурган. 1963 чылда Моңгуш Какыйлаевич СЭКП обкомунуң болгаш Тыва АССР-ниң Министрлер Чөвүлелиниң Партия-күрүне комитединиң даргазынга томуйлаткаш, ооң-биле чергелештир СЭКП обкомунуң секретарының болгаш республиканың Министрлер Чөвүлелиниң даргазының оралакчызының албан-дужаалдарын хары угда ээлеп турган. 1966 чылдан тура М.К.Шыырап Тыва АССР-ниң Улусчу контроль комитединиң даргазынга ажылдап чораан. Моңгуш Какыйлаевич улусчу контроль органнарын ниитизи-биле 25 чыл дургузунда үзүктел чок удуртуп келген. 

М.К. Шыырап СЭКП обкомунуң бюрозунуң кежигүнүнге, республиканың Чазааның кежигүнүнге, Тыва АССР-ниң Дээди Совединиң шупту чыыштарының депутадынга соңгуттуруп чораан. Хоочуннуң хөй чылдар дургузунда ажылы күрүнениң шаңналдары-биле демдеглеттинген: Күш-ажылдың Кызыл тук ордени, “Хүндүлелдиң демдээ” ийи орден болгаш Тыва Республиканың ордени. Медальдарының аразында – “Германияны тиилээни дээш”, “В.И. Ленинниң 100 чылын демдеглээни”, Моол Арат Республиканың “Найырал” ордени, “Шылгараңгай күш-ажыл дээш”, “Россия биле Тыва¬ның чаңгыс деминиң 100 чылын демдеглээни”. 

Ооң адын “XX векте Тываның шылгараңгай кижилери” деп Күрүне номунга киир бижээн. Уругларының иези Шурумаа Шулукаевна-биле үлегерлиг өг-бүлени тудуп, 69 чыл дургузунда кады чурттап, ийи уруг-дарыгны, оларның хөй ажы-төлүн азырап өстүрген. Бодунуң узун назынын Моңгуш Какыйлаевич шериг чылдарында күш-культурага белеткели, кадык-чаагай амыдыралы болгаш спортка хандыкшылдыы-биле тайылбырлаар чораан. 

Тыва Республиканың Баштыңы, Тыва Республиканың Чазаа чок болган кижиниң өг-бүлезинге, шупту төрелдеринге болгаш чоок кижилеринге ханы кажыыдалды илередип, ажыг-шүжүгнү кады үлежип турар. Тываның төлептиг оглу Моңгуш Какыйлаевич Шыыраптың чырык овур-хевири чаңгыс чер-чурттугларының сагыжынга кажан кезээде артып каар.