Президент Владимир Путинниң «Российжи энергетика неделязында» чугаазынга хамаарыштыр Тываның Баштыңының бодалы

«Российжи энергетика неделязы» бүгү-делегей шуулганында күрүне баштыңының чугаазын Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол тайылбырлап тура, амгы үеде республиканың хөмүр-даш бүдүрүлгелери Совет Эвилелиниң үезинде тургускан рекордтарны ажып, тывыжының хемчээлин каш катап улгаттырганын дыңнаткан. Регионнар аразының «Сибирь дугуржулгазы» каттыжыышкынның даргазы Шолбан Кара-оолдуң бодалы-биле, «Енисей Сибири» төлевилел езугаар Кызыл - Курагино демир-оруктуң тудуун улаштыр Моол биле Кыдатче киир тударын планнааны, российжи хөмүр-дашты даштыкы чурттарже үндүр садарынга чугула ужур-дузалыг болуп, Россияның Президентизиниң салып турар сорулгазы-биле бүрүн дүгжүп турар. 

«Россияның Президентизи Владимир Путин улуг хереглелдиг хөмүр-дашты бүгү делегейже үндүр садарын көвүдедир деп айтыышкынны берген. Бистиң Тывавыска база дыка эки арга» – деп, Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Российжи энергетика неделязы» бүгү-делегей шуулганының түңнелдерин тайылбырлап тура, дыңнаткан.  

Республика экономиказында кол ужур-дузалыг хөмүр-даш адыры ийи чыл улаштыр көдүрлүүшкүннүг ажылдап турарын Тываның Баштыңы демдеглээн. «Межегей хөмүр» бүдүрүлгези рекордту тургузуп, хемчээли-биле чеди оранныг санны бир дугаар ашкан» - деп, Шолбан Кара-оол айыткан.  

Эрткен чылын Тыва, 1990 чылда республиканың 1,068 млн. тонна хөмүр казып тыпкан рекордун ашкан. 2017 чылда Тываның шахтерлары 600 муң тонна хөйнү – 1,634 млн тонна хөмүрнү каскан. Эрткен чылын 903 муң ажыг тонна хөмүрнү казып тыпкан «Межегей хөмүр» бүдүрүлге өскелерни мурнаан. 2017 чылдың декабрьда шахтаның дагжылары даг тывыжынга бүгү-российжи рекордту тургускан. 

«ТДК», «ТЭҮК» база «Межегей хөмүр» компаниялар Улуг-Хемниң хөмүр-даш бассейнинде канчаар-даа аажок улуг хемчээлдиг хөмүр-даш чыдынын болбаазырадып турарлар. Ооң курлавыры улуг! Чер адаанда 20 миллиард тонна хөмүр-даш чыдыны бар» - деп, Тываның Баштыңы Шахтер хүнүнде дагжыларга байыр чедирип тура демдеглээн. 

Россияның Президентизи Владмир Путинниң чаа айтыышкыннары Тывада хөмүр-даш адырының хөгжүлдезинге чаа идигни бээр ужурлуг деп, Шолбан Кара-оол санап турар.

Октябрь 3-те, Москвага «Российжи энергетика неделязы» шуулганда, күрүне баштыңы сөс алгаш, ада-чурттуң хөмүр-даш үлетпүрү бурунгаар көдүрлүп, делегей рыногунда көскү черни ээлей бергенин демдеглээн. «Он чыл бурунгаар бо одаар чүүлдү үндүр сөөртүп эгелээринге бүзүрээр кижилер эвээш турган боор. Ам, бөгүн, көрүп тур силер, хөмүрге хереглел өскен, бир дугаарында АТР чурттарында. Россия ол рынокта бодун быжыглап, бүдүрүлгени улгаттырары чугула» - деп, Владимир Путин сагындырган. 

Россияның хөмүр-даш үлетпүрү шапкынчаанын, Кемерово хоорайга август айда эрткен, ТЭК-тиң стратегтиг хөгжүлде айтырыгларының талазы-биле комиссия хуралында чугаалаан. Энергетика сайыды Александр Новак сөс алгаш, сөөлгү беш чылда российжи хөмүр бүдүрүлгези 15,5 хуу өскенин, чоокку үеде, совет үе - 1988 чылда чедип алган көргүзүгнү ажа бээрин демдеглээн. Бөгүнде российжи хөмүрнү делегейниң 60 ажыг чурттарынче үндүр сөөртүп турар. Делегей рыногунда ооң үлүү ам-даа улгадыр, бо чылын 10 млн. тоннага бичии-ле четпээн. 2025 чылда Россия хөмүр-даш тывыжын 23-25 хуу көвүдедир деп, РФ-тиң энергетика сайыды демдеглээн. 

Хуралды даргалаан Президент Владимир Путин, демир-орук шугумнары-биле экспорт оруктарын калбартып, логистиканы экижидерин кыйгырган. «Бо чоокку чылдарда Россияның транспорт инфраструктуразының мурнады боттандырар сорулгаларынга БАМ-да база Транссибте кыйыы черлерни тудуштуруп, демир-оруктуң чөөн полигонун хөгжүдери болур. Демир-орук хөгжүлдезиниң программаларынга тывышты улгаттырар талазы-биле хөмүр тывыш компанияларының планнарын дүүштүрүп ажылдаарын онзалап айыттым» - деп, күрүне баштыңы демдеглээн. 

«Российжи энергетика неделязында» Владимир Путинниң чугаазынга хамаарыштыр Тываның Баштыңы бодалын илередип тура, айтырыг казып-тыварында эвес, а ооң чедирилгезинде дээн, президентиниң чугаазын сагындырган. «Енисейниң Сибири» улуг төлевилелдер бүгү чурттуң сонуургалында ажылдаарын Владимир Путин айыткан» – деп, Шолбан Кара-оол демдеглээн.  

«Сибирь дугуржулгазы» регионнар аразының ассоциация даргазы, Тываның Баштыңы хөмүр бизнези-биле кады, бүгү Сибирьге эң херектиг харылзашкак төлевилелдер ажылдап эгелээринге идегелин илереткен. Республиканың удуртукчузу ол бир дугаарында, Моолче база Кыдатче үнер Кызыл – Курагино демир-оруунуң тудуу-биле холбаалыын онзалап демдеглээн.

 «Российжи хөмүрнүң чартыындан хөйүн ол чурттар ап турарлар – деп, Шолбан Кара-оол сагындыргаш, хөмүр экспортунуң талазы-биле күрүне баштыңы шуулганда чугаалап тура, Транссибти чүгле калбартырын эвес, а тыва адырны тударының дугайында база бодап турарын демдеглээн. – Ол орук биске, 20 миллиард курлавырлыг республикага, экспортта чартык эвес, а ондан эвээш эвес хууну тургузар ийик».