Эвээш санныг үндезин чоннарның төлээлери – тожу тывалары Тываның Баштыңынга чагааны бижээн

Силерге, үндезин ивижи чоннуң мурнундан, бистиң амыдыралывысты эки билип, дузалажып турарыңар дээш, Тожу кожуунда «Өдүген» МУБ-туң ивижилери, берген белектериңерге сеткиливистен аажок өөрүп, четтиргенивисти илередип, боттарывыстың мурнундан иви малдың санын Тывага моон-даа соңгаар көвүдедип өстүреривисти даңгыраглап, Силерниң бүзүрелиңерни шынзыдарын кызыдар бис. Ивижи кижи үргүлчү-ле аалының турар черин солуп көжер. Чүге дизе, иви оъду «шулун» 3-4-5 чылдар дургузунда катап ол черлерге көстүп келир. 

Ивижи кижи малы кайнаар оъттаар, ол чүкче ооң соондан оъттуг черлер дилеп көжүп чоруур. Берге чүүл, чайын-даа, кыжын-даа ол-ла брезент майгында чурттап турарывыс. Байырлал үезинде алган майгыннарывыс чылыг, сырып каан болгаш чиик – бир ивиниң коштап чоруур чүъгү хире хемчээлдиг, кончуг эки, таарымчалыг болду. 

«Өдүген» МУБ-туң ивижилериниң көвей кезии Өдүген талазында тайгада чурттап турарлар. Ол талазынче машина оруу барык-ла чок деп болур. Шагдагы «совхоз» үезиниң оруктары, ыяш-даш ушкаш, шагда-ла эрттинмес кылдыр дугланып, үрели берген. 

Орук берге, бедик тайгаларже өрү үнер болгаш, кыжын дараазында кышка чедир хереглээр аъш-чемни чедирип алыры ивижилерге эң-не улуг, берге ажыл болуп турар. Силерниң дузалааныңар снегоход «Бураннар» биске дыка-ла ажыктыг болур. Хар чааптарга-ла аъш-чемни тайгаже үндүр дажып, дараазында кышка чедир серилерге шыгжап ап, бүдүн чылда амыдыраар таарымчалыг байдалды тургузар. 

Ивижилерниң чурттап турар аалдарынга чедир оруктуң узуну - кыштаглардан чайлагларга чедир 150-300 км черде болуп турар. Чүгле боттарының аалдарының аразы безин 40-50 км черде. Кандыг-бир берге байдал болганда, сөс дамчыдары дыка-ла берге турган. Ам бергениңер спутниковый телефоннарны шын ажыглап өөрени берзивиссе, амыраар бис. Чамдыывыс спутниковый телефон херекчок, сотовый телефон безин тудуп көрбээн улус боор бис.  

Амгы үениң эдилелдерин ажыглап, иви малывысты көвүдедир өстүрер үүле биске таварышканы – улуг харыысалга болгаш бүзүрел болуп турарын билип тур бис. Боттарывыс мурнундан иви малывыстың санын Тывага моон-даа көвүдедир өстүрерин даңгыраглап, Силерниң бүзүрелиңерни шынзыдарын бар-ла шаавыс-биле кызыдар бис.

«Өдүген» МУБ-туң ивижилери: 

 Монгуш А.Б. 

 Ак А.Б. 

 Ак Б.Д. 

 Бараан А.К.

 Кол А.Ч. 

 Кол А.Х-Б 

 Кол Б.С. 

 Кол С.Б. 

 Кол О.Б. 

 Кол И.П. 

 Кырганай А.С. 

 Кырганай Д.С. 

 Орай-оол О.Б. 

 Орай-оол О.О. 

 Орай-оол В.О. 

 Орай-оол О.О. 

 Орай-оол О.Б. 

 Орай-оол В.О. 

 Салчак Т.И. 

 Хунажык Ю.Х. 

 Чадамба М.С 

 Чашпан А.А. 

 Довут О.А.