Тывада студент отрядтарның 176 дайынчызы түр үениң ажылчын олуттарын алган

Тываның Тудуг болгаш чуртталга-коммунал ажыл-агый яамы тудуг организациялары база башкарыкчы компаниялар деткиишкини-биле 176 студентилерни бо чайын ажылда хаара туткан.  

6 муниципалдыг тургузугда «Таарымчалыг хоорай хүрээлелин тургузары» төлевилел чорудуу-биле ажылдаар керээни чурттап турар чериниң аайы-биле 65 кижи чарган. Кызылда башкарыкчы компаниялар-биле керээ езугаар бажыңнар чанының девискээрлерин (подъездилерин) септээр кылдыр 67 студентини хувааган. Оолдар август төнчүзүнге чедир 90 хире подъездини чугайлап, дозулаар. Оон аңгыда 40 студент Кызыл хоорайда тудуг объектилеринде ажылдап турар. 

"Бир дугаар курс соонда студент отрядтар хүрээлеңинче кирер деп шиитпирлээш, университеттиң баазазынга чыл дургузунда немелде курстарга өөренгеш, ам тудуг шөлүнде башкарар ажылда чоруп тур мен. Коллектививис эки, бот-боттарывыска дузалажып, чүнү кылырын айтып бээр бис. Улуг коллегаларывысты дыңнап, олардан арга-дуржулганы шиңгээдип алыр апаар. Эң-не берге ажылдар артывыста арткан, ам тудуг богун аштап, иштики ажылдарже шилчидивис. Ажылдап алган акшам-биле чаа өөредилге чылынга белеткенир планныг мен» - деп, ТувКУ-нуң студентизи Кежик Байлакай чугаалаан.

 Септээн бир позъезд дээш 20 муң рубльди төлээр. Объектиде-ле 2 кижи ажылдап турар. Башкарыкчы компаниялар белен подъездилерни хүлээп алыр, кандыг-даа амдажыдар чүве чок. Бир эвес бригадирга таарышпас болза, ажылды катап кылыр. Мында, шынар эң кол черде. 

"Чугаалааш-даа канчаар, ажылга бергедээшкиннер черле турар. Дыка хөй чылдарда подъездилер септеттинмээнин билир силер, ынчангаш оолдарга берге. Чугайлааш, будааш, оон богун аштап, ханаларын, шалазын чуур. Ам будуур мурнунда чүнү канчаарын, «олифа» деп чүл дээрзин билип, арга-дуржулганы алганнар. Септелге кылырынга ада-иезинге эки дузаны кадып болурлар» - деп, ТывКУ-нуң студент отрядтар удуртукчузу Мария Сергеева чугаалаан.  

Студент отрядтар төөгүзү 1959 чылда эгелээн, эде тургузуушкун чылдарында турупкаш, оон шуут уттундурган. Россияда студотрядтарны чоокта чаа катап тургузуп эгелээн, а Тывага 2012 чылда, республика Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң саналы-биле, шимчээшкин катап эгелээн. Оон бээр муң-мун оолдар аңгы-аңгы угланыышкыннарда ажылдап, арга-дуржулганы шиңгээдип, күш-ажылы дээш эки шалыңны ап турарлар, деп «Тува 24» телеканал дыңнаткан.  

Студент отрядтар кежигүннери септелге болгаш чаагайжыдылга ажылдарындан аңгыда, республиканың тудуг шөлдеринде үлеттинген. Чижээ, өскээр көжүрер программа-биле туттунуп турар Московская кудумчузунда бажыңда 15 студент ажылдап турар.

"Оолдар шупту эр-хейлер, хайгаарап турарымга багай кижи чок-тур. Былдамыш, ийи-чаңгыс көзүлбейн баарлары база бар, олар ажылынга дүүштүр шала эвээш акша алыр боор. А эң-не кызымактары бо неделя төнчүзүнде компаниядан шаңнал акшазын алырлар. Оолдарның ачызында, кыска хуусаа иштинде, дыка хөй ажылды кылыптывыс. Алызында ол оолдар бистиң одуруувуска, республикавыстың чаагай чоруу дээш, ажылдаарын күзедим» - деп, тудуг организациязының тудуг талазы-биле директору Алексей Козлов чугаалаан. 

Тудуг организацияларының удуртукчулары тыва аныяктарның күш-ажылчы бедик туружун демдеглээн. Ынчангаш республиканың тудуг яамызы эки арга-дуржулганы өөренип көргеш, келир чылын база студентилерге ажылчын олуттарны хөйү-биле курлавырлаарын шиитпирлээн. 

"Ийе, ажылчын олуттарны оода 300 чедирер деп планнадывыс. Ол дээрге регион Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң айтыышкыны-дыр. Ооң кол утказы – республиканың кадрлар курлавырын тургузарында. Тудугларда ажылдап турар студентилер тудуг деп чүл, кандыг күш-ажыл-биле акшаны ажылдап алырын медереп билир ужурлуг. Тудуг организациялары бистиң оолдарга таарзынганнар. Ажылды мергежилдиг тудугжулардан дудак чок, дыка харыысалгалыг кылганын чугааладылар» - деп, ТР-ниң тудуг болгаш ЧКА сайыды Евгений Овсянников дыңнаткан.  

Тудуг отрядтарынче тускай билиг болгаш арга-дуржулга чокта кирери берге-ле. Оолдарның хөй кезии ТывКУ-га курстарны эртип, дагжы, дуңзаакчы, шеверлекчи, садчы, мал чеминиң белеткекчизи, чайгы уруглар дыштанылгазының организатору немелде мергежилдерни чедип алган. Курстар соонда күрүне дипломнарын студентилерге тывыскан. 

"Шилип алган мергежилиниң аайы-биле аңгы-аңгы отрядтарда муң-муң оолдар ажылдап турар. Өөредилге чылының эгезинде, ТывКУ-нуң Кадрлар мергежилин эде белеткээр болгаш билиин бедидер институттуң курстарынга өөренип алырын сүмелеп турар бис. 72 шак курстарның өртээ: ТывКУ-нуң студентилеринге 500 рубль, а ортумак тускай өөредилге чериниң сургуулдарынга 1000 рубль. «Хол-биле электродуңзаалакчы» мергежилге өөренири - 3000 рубль. Студентилер курстар соонда, профессионал ажыл-чорудулга чорудар эрге берген шынзыдылга – профессионал эде белеткел дугайында күрүне дипломун алыр. Студентилер тудуг адырындан аңгыда, көдээ ажыл-агыйынга ажылдап, каттар, мөөгүлер, тооруктар чыып, ону болбаазырадып, хой кыргылдазынга киржип болур. База ол ышкаш чайгы кадыкшылга лагерьлеринге вожатыйлап база болур. Тудуг отрядтарынга ажыл күш-ажыл стажынче кирер болгаш, ажыл берикчизи-биле керээ езугаар ажылдаары төлевирлиг» - деп, ТывКУ-нуң студент отрядтар удуртукчузу Мария Сергеева тайылбырлаан.  

Студентилер күш-ажыл керээзи езугаар ажылдаарлар. Шалың төлевири эң кудуку шалың төлевиринден эвээжевес ужурлуг. Оон аңгыда амыдыралчы эки дуржулгага өөренип, хөй-ниитичи идепкейин ооң-биле көргүзүп болур.