зүлдениң чартык чылы. Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң чаа айтырыглары

Тывыш болгаш болбаазырадылга адырында үлетпүр бүдүрүлгезиниң индекизи өскен, көдээ ажыл-агыйның болгаш садыг-саарылганың хемчээли улгаткан. Түр үеде чүък сөөртүлгези база чаа бажыңнар киирилдези эвээжээни арай дүвүренчиг. Статистиктиг көргүзүглер-биле алырга, республика хөгжүлдезиниң шимчедикчилери апарган «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» база «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» губернатор төлевилелдери шапкынчаан. 

Үлетпүр бүдүрүлгезиниң индекизи 2,7 хуу өскен. Хөмүр-даш тывыжы 27,1 хуу көвүдеп, 793 муң тонна четкен.  

Үлетпүр болбаазырадылга адырларында бурунгаар өзүлдезиниң көргүзүглери көскү. «Аныяк» ӨБО дээн ышкаш организацияларның ажыл-чорудулгазы саазын бүдүрүлгезин 34,7 хуу көвүдеткен. «БТК Групп» дааранылга фабриказы онза ылгалып, пөс-таавы кылыгларының бүдүрүлгезин 3,3 катап улгаттырган. Оон аңгыда, «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» губернатор төлевилели ыяш болбаазырадылгазын 2 хуу көвүдеткен. 

 Эъттен сүтче  

Республика экономиказының кол өзээ - көдээ ажыл-агыйы бирги чартык чылда турум өзүлделиг болган. Улуг бода малдың баш саны 1,4 хуу, азы 187,2 муң башка көвүдээн. Дагаа бажы 7,7 катап өскен, а эът бүдүрүлгези чыл эгезинден 7,1 муң тоннага улгаткан. Сүт саалдазы 25 хуу көвүдеп, сүт бүдүрүлгези 1,7 хуу азы 18,2 муң тонна болган.  

Аъш-чем ярмаркаларының, аңаа киришкен кижилер санының көвүдээни - үүрмектеп садар саарылганың хемчээлин улгаттырган деп, специалистер демдеглээн. 2018 чылдың бирги чартыында ол 2,4 хуу өскенин статистика көргүскен. «Тыва Республиканың Көдээ ажыл-агый база аъш-чем яамызынга сүт болгаш сүттен кылыглар бүдүрүкчүлериниң эвилелин тургусчур даалганы бердим. «Ак чем» фестивалында хүлээп алганы шиитпир езугаар, шак ындыг эвилелди тургузар» - деп, Шолбан Кара-оол демдеглээн. 

Чүък сөөртүлгезиниң көргүзүглери хенертен 37,4 хуу кызырылган. Чартык чылда ол 68,1 млн тн-км болган. Ол көргүзүгде республикада эвээш санныг биче болгаш ортумак бүдүрүлгелерниң ажыл-чорудулгазы кирбээн. Олар отчедун чүгле чыл төнчүзүнде дужаар. Ынчангаш Тываның Баштыңы Транспорт яамызынга ол индикаторнуң өскерлиишкинин кичээнгейлиг хайгаараар даалганы берген.

Бо-ла үеде, чартык чылдың түңнелдери-биле чуртталга бажыңнарын киирер хемчээлдиң көргүзүглери 19 хуу кызырлып, 26 муң дөрбелчин метр болган. Оон аңгыда тудугнуң хемчээли база 41 хууга кызырлып, 11111,6 млн. рубль болган. Бо чылдың үшкү квартал түңнелдери-биле чурттаар оран-саваны ажыглалга киирер көргүзүглер элээн өскерлир ужурлуг. Тыва Республиканың Тудуг яамызы айыттынган хемчээлдер күүсеттине бээрин айыткан. 

«Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» губернатор төлевилели республиканың болбаазырадылга бүдүрүлгезин хөгжүдеринге улуг салдарны чедирген. Эрткен чылдың январь-июньга деңнээрге, 2018 чылдың ол үезинде төлевилелдиң көргүзүглери экижээн. Төлевилел чорудуу-биле колбаса кылыгларын 36,5 хуу, эъттен колдуу белен продуктуларны – 20,3 хуу, макарон кылыгларын - 24,8 хуу, кондитер кылыгларын - 2,7 хуу, минералдыг сугну – 11,4 хуу хөйге бүдүрген.  

«Чыл эгезинден республикада 2052 кижи сайгарлыкчылар одуруунда немежип, чажыт садыг-саарылгадан үнген» - деп Тываның Баштыңы демдеглээн.