Тывада аварийлиг байдалда азы улуг септелге негеттинип турар муниципалдыг культура албан черлериниң саны 2017 чылда кызырылган

 Россия Федерациязының 1996 чылдың июль 3-те № 1063-р айтыышкынында тургускан норматив езугаар, республиканың муниципалдыг тургузуглары клуб албан черлери-биле 100 хуу хандырттынган. Найысылал Кызыл - 54 хуу база Тере-Хөл кожуун - 50 хууда. Шупту муниципалиттерде библиотекалар бар, а Кызыл хоорайда - 82 хуу.  

Культурлуг дыштанылга парктарын көөр болза, колдуунда чүгле Кызыл хоорай бүрүн хандырттынган, а муниципалдыг тургузугларда – чок. 2018 чылда «Амгы үениң таарымчалыг хоорай хүрээлелин хевирлээри» мурнады боттандырар төлевилел боттаныышкыны-биле, культураның парктарынче акша-хөреңгини тускайлаанындан, байдал өскерлир.  

Культура албан черлериниң амгы байдалын шинчилеп көөрге, байдал мындыг. Тыва Республиканың хоорай округу база муниципалдыг районнарның тус чер бот-башкарылга органнарының ажыл-чорудулгазының шынарынга чыл санында демдекти салырда көөр ужурлуг, «Муниципалдыг культура албан черлериниң ниити санында аварийлиг байдалда азы капиталдыг септелге негеттинип турар муниипалдыг культура албан черлерниң үлүү, хуузу» көргүзүг-биле 2017 чылда байдал элээн чүгээртээн. 2016 чылда Өвүр кожуунга ол көргүзүг 13,3 хуу турган болза, 2017 чылдың түңнели-биле - 0 хуу; Каа-Хем кожуунда 17,6 хуу тургаш, 2017 чылда – 5,3 хуу; Улуг-Хем кожуунда 28,6 хуу тургаш, 2017 чылда – 14,3 хуу; Кызыл кожуунда 17,6 хуу тургаш, 2017 чылда – 11,1 хуу; Тес-Хем кожуунда 25 хуу тургаш, 2017 чылда – 10 хуу; Эрзин кожуунда 11,1 хуу тургаш, 2017 чылда – 0 хуу болган.

2017 чылда 5 чаа культура бажыңын тудуп база 7 объектиге капиталдыг септелгени чоруткаш, көргүзүгнү экижиткен. Каа-Хем кожууннуң Сарыг-Сеп суурга (250 олуттуг Культура хөгжүлдезиниң төвүн), Өвүр кожууннуң Чаа-Суурга, Улуг-Хем кожууннуң Эйлиг-Хемге, Сүт-Хөл кожууннуң Ак-Дашка, Кызыл кожууннуң Баян-Колга көдээ культура бажыңнарын туткан. 

Барыын-Хемчик кожууннуң Дөң-Терезин, Чаа-Хөл кожууннуң Кызыл-Даг, Барыын-Хемчик кожууннуң Кызыл-Мажалык, Таңды кожууннуң Дүрген, Тес-Хем кожууннуң Белдир-Арыг, Эрзин кожууннуң Булуң-Бажы, Каа-Хем кожууннуң Бүрен-Хем суурларда көдээ культура одагларынга капиталдыг септелгени кылган. 

Көдээ культура бажыңнарын тудуп база септээринге 157,894 млн. рубль саң-хөөнү чарыгдаан, ооң 150,0 млн. рубли - федералдыг бюджеттен, а 7,894 млн. рубли - республика бюджединден.