Тыва аратка берген грант акшазы сүт ажыл-агыйын шуудадырынга дузалаан

 Ажыл-агый 2015 чылда Тываның Чазааның 19 млн. рубль түңнүг грант акшазын ойнап алган соонда, бүдүрүлгениң көргүзүглери көзүлдүр-ле көдүрлүп келген. Ажыл-агыйның баштыңы Аяс Тюлюш күрүне деткимчезиниң акша-хөреңгизи-биле сүткүр симменталь уксаалыг 50 инекти, сүт-бараан фермазынга база сүт болбаазырадыр цехке дериг-херекселдерни, ол ышкаш көдээ ажыл-агый техниказын – тракторлар, тарылга комплекизи, комбайн, рефрижераторну садып алган.

 Бо хүнде «Артышта» мыйыстыг улуг бода малдың ниити баш саны 200 ашкан, оларының чартыы – сүткүр малдар. Арат сүт угланыышкыны-биле чергелештир эът бүдүрүлгезин – Тывада нептереңгей хой эъдиниң бүдүрүлгезин шуудаткан.  

Ооң одарында шээр малдың баш саны 500 ажыг. Ферма чыл дургузунда 133 тонна сүттү, оон кефир, творог, сметананы, ак саржагны, 39 тонна эътти, 140 тонна дүктү бүдүрген. Бир чыл бурунгаар турганындан бодаарга, кефирни 6 катап, сметананы – 4 катап, творогту – 2 катап хөйнү садыг четкилеринче дужааган. 

 Ажыл-агый малын боттарының чеми-биле хандырып турар. Эрткен чылын 600 га черге үрезинни чашкаш, оон 98 тонна кызыл-тас, тараан сигенниң 150 тонна дүжүдүн алган. Ооң кырынга немей 350 тонна сиген-ширбиилди белеткээн. Ажыл-агый 2017 чылда тарылга шөлүн 33,3 гага улгаттырып, аңаа чаңгыс чылдыг сигенни тараан. 

 Кризистиг чылдар рынокта алдынмаан черлерни дилеп, продукцияның ассортиментизин калбартырын албадапкан. Тюлюштуң ажыл-агыйы амгы үеде хлеб быжырар черни, кафе-садыгны, саарылганың элээн каш черлерин ажыткан, эъттен колдуунда белен кылдыр белеткээн чемнер аймаан, каттардан суксун бүдүрүлгезин чедиишкинниг шиңгээдип эгелээн. Арат бодунуң кожуунунуң девискээринде чер адааның суунга экспертизаны кылдырып, ону кудар шугумну чагып, ГОСТ-га дүүшкен продукцияны 2017 чылда савалап үндүрер планныг. 

 «Артыш» ТАА бюджеттен инвестиция киирилдезин бүрүнү-биле шынзытканын, Тываның көдээ ажыл-агый сайыды Эртине Даңзы-Белек демдеглээн. Ажыл-агый дүрген сайзырап, регионнуң сүт кластериниң кол бүдүрүлгези апаарынче чоокшулаан. 2016 чылда «Артыш» республика бюджединче 3 млн. рубль хире үндүрүглер болгаш чыылдаларны киирип, орулганы берген. Чамдык көдээ ажыл-агый сайгарлыкчылары өөкчүлерниң чедиишкиннерин көргеш, күрүне деткимчезиниң чедингиринге бүзүреп, боттарының бизнезин калбартыр сорулгаларны салган.