Тываның Баштыңының Айыткалы: хөй-ниитиниң үзел-бодалы

 Декабрь 15-те Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Тыва Республиканың Дээди Хуралынга (парламентизинге) республикада ажыл-херектерниң байдалының болгаш 2017 чылда иштики политика дугайында айыткаан. Аңаа киришкеннер Айыткалдың ужур-утказының дугайында боттарының үзел-бодалын үлешкен.

 Владимир Журавлев, Тываның Садыг-үлетпүр палатазының Сайгарлыкчы чорук талазы-биле комитеттиң даргазы:

  - Айыткал эки-дир деп бодап тур мен. Тывада бизнес ажыл-чорудулгазынга дорт хамаарылгалыг-дыр. Республиканың Чазаа бодунуң ажылын төлевилел удуртулгазынче шилчиткенинге өөрүп тур мен. Тываның Садыг-үлетпүр палатазы ажылывыста төлевилел удуртулгазын ажыглап турар бис. Тывага база ол арганы ажыглап эгелээри эки-дир. Садыг-үлетпүр палатазында аныяктар талазы-биле адыр бар. Конкурстарга бодум киржип, студент төлевилелдерге үнелелди берип турдувус. Грантыларже берип турар ажылдардан артык эки төлевилелдерни херек кырында кылып шыдаар студентилер Тываның күрүне университединде бар-дыр ийин. Тываның аныяктары дыка тывынгыр. Боттандырар арганы бээр болза, оларда бодалдар хөй.  

  - Тываның Баштыңының Айыткалында аныяктарның ролюнуң дугайында хөйнү чугаалаан. Аняыктарның патриотчу кижизидилгезинге «Тыва – эрес-дидим чоруктуң девискээри» чаа төлевилелди чарлады. Өөредилге яамызы, Аныяктар парламентизи болгаш Аныяктар Чазаа дээн ышкаш, оон-даа өске структураларның демнежип, кады боттандырар чаңгыс аай улуг төлевилели-дир. Оларны аныяктарның бот-идепкейин хөгжүдеринче шупту угландырган деп Шолбан Валерьевич айытты. Аныяктарның эки эгелээшкиннериниң чылын чарлааны – эң-не кол чүүл болду. Ол дээрге Аныяктар чазаанга богаш Аныяктар парламентизинге боттарын көргүзүп, ажылдаар улуг аргалар-дыр. Оон аңгыда чаа төлевилелдер солун-даа, нарын-даа деп бодап тур мен. Ажылдың угланыышкыны тодаргай. Социал төлевилелдерниң эгелээшкини эки болганын база демдегледи, ылаңгыя онза кичээнгей «Аныяк өг-бүлеге кыштаг» төлевеледе болду. Келир чылын бодунуң баштайгы түңнелдерин төлевилел бээр ужурлуг. Кижилер акша дузазын анаа-ла албаан, а төлевилелдиң дараазында киржикчилеринге 200 баш малды дамчыдары эң кол. Бир эвес ону дамчыдыптар болза, төлевилел ажылдап эгелээни ол. Ону көөр апаар. Бистиң агаар-бойдузувустуң байдалында амыр эвес-ле. Ындыг болзажок сорулга салдынган, ону кады күүседир апаар бис. 

 Алдын-кыс Конгар, Тыва Республиканың Дээди Хуралының Энергетика, тудуг, транспорт болгаш ЧКА талазы-биле комитеттиң даргазы: 

 - Бистиң чонувустуң амыдырал-чуртталгазының шынарынга салдарлыг чугула адырлар – тудуг болгаш транспорттан Айыткалды эгеледи. Тудуг адырында сорулгалар билдингир. Аварийлиг чуртталга бажыңнарындан хамаатылары өскээр көжүрер программа-биле 5 муң хире квартираларны алыр ужурлуг. Ажыл-чорудулганың хүн бүрүде чурум тодараттынган деп болур. Тудуг комплекизинче 5 млрд. рубль акшаны киирген. Социал объектилерниң тудуун уламчылар. Спутник микрорайонунга 800 олуттуг улуг школаны тудуп доозар. Ынчап кээрге ажылдың хемчээли улуг. Ол программаларны боттандырарының нормативтиг-эрге-хоойлу баазазын хевирлеп, кады ажылдаар бис. Хынаар дээш эвес, а дузалаар дээн кады ажылдаар. Аңаа аныяктар организициялары база каттыжа бээр боор деп идегээр мен. Инженер мергежилдерде өөренип турар студентилерге практика эрттиреринге эки бааза ол деп бодаар мен. Оон аңгыда транспортка хамаарыштыр айыткан чүүлдер Тываның хөгжүлдезинче он-он чыл бурунгаар көрген айтырыглар-дыр. Аңаа М-54 автооруктуң угланыышкынын өскерткени, «Кызыл-Курагино» демир-оруктуң төлевилели хамааржыр. Дыка хөй төлевилел шиитпирлери бар. Кайы-бир адырга дээш эвес, а боттандырар ужурлуг тодаргай чиге айтырыгларны тургускан. Аңаа киржир херек. 

 Дайынчы Ондар, Сүт-Хөл кожуун чагыргазының даргазы: 

 - Тываның Дээди Хуралынга республика Баштыңының айыткалындан бодум ажылынга чугула херек чүүлдер – көдээ ажыл-агыйын деткиириниң болгаш хөгжүдериниң, ылаңгыя мал ажыл-агыйының дугайында демдеглеп алдым. Чурттакчы чоннуң хөй кезии көдээ иш-биле холбаалыг деп билир бис. Көдээ черлерде эрге-чагырга бир дугаарында ынаар кичээнгейни углаар ужурлуг деп санаар мен. Дыка солун төлевилелдери саналдады, чижээ «10 клуб». Россияда 100 клубту эде чаартыр болза, оларның санында 10-у Тывада болуп турары дыка эки-дир. Ак-Даш суурувуста бистиң клувувус ооң санында кирип турар. Аңаа өөрүп тур бис. Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң өзек угланыышкыннары Айыткалда кирген-дир. 

  Аяс Ондар, Хан кудар станцияның кол эмчизиниң хүлээлгезин күүседип турар: 

 - Хан кудар станцияның удуртукчузу болганымда, М-54 оруктуң угланыышкынын өскертир база республикага санитар авиациязын хөгжүдер дээн айтырыгларны деткидим. Ол чугула айтырыгларны шиитпирлептер болза, аарыг кижилерге херек ханны үе шаанда чедирер арга бистиң албанга тургустунар. Тываның Баштыңының айыткалы билдингир, тода-дыр, даалгаларни берди. Ам чүгле ажылдаар.