Тыва «Пор-Бажын» шивээзин Россияның культура өнчү-салгалының онза үнелиг объектилериниң даңзызынче киирерин саналдап турар

 Республиканың эрге-чагыргаларының чагыын езугаар Тывада бурунгу уйгур шивээ «Пор-Бажыңның» – Тере-Хөл деп хөлдүң ортузунда ортулукта турар ортаакы вектерниң тураскаалының төөгү-культура экспертизазын кылган. 

 Шивээге онза үнелиг объект деп эрге-байдалды тыпсырын бадыткаары-биле ол экспертизаны кылып чоруткан. Ол сорулга күүсеттинер болза, ооң камгалалының болгаш учедунуң дээди категориязынга санаттынар, күрүне деткимчезин алырының онза хевиринге хамааржыр болгаш Россияның чоннарының культура салгалының онза үнелиг объектилериниң күрүне даңзызынга кирер. 

 «Пор-Бажыңның» экспертизазын РФ-тиң Культура яамызының аттестация алган 333 эксперттериниң бирээзи кылган. Ажыл-чорудулганың ол хевирин кылыр эргелиг кижи Россияның Д.С. Лихачев аттыг Культура болгаш бойдус салгалының эртем-шинчилел институдунуң ажылдакчызы, төөгү эртемнериниң кандидады Сергей Гусев болган. Ооң үндүрген түңнелин езугаар «бурунгу уйгур тудуг Пор-Бажың Россия Федерациязының чоннарының культура салгалының онза үнелиг объектилериниң санынга болгаш бүгү-делегейниң культура болгаш бойдус салгалының баш удур тургускан даңзызынга киирериниң бүгү негелделеринге дүгжүп турар». 

 Төөгү, археология, культура, архитектура, эртем болгаш уран чүүл талазындан көөрге, материалдыг, интеллектуалдыг болгаш уран чурулганың бедик болгаш онзагайын көргүзүп турар төөгү-культура болгаш бойдус комплекстеринге, архитектурлуг ансамбльдарга болгаш культура тудугларынга, бүдүрүлгелеринге, организацияларынга болгаш албан черлеринге онза үнелиг деп эрге-байдалды тыпсып болурун сагындыраал. 

 «Пор-Бажың шивээзи — бурунгу уйгур культураның Россияның девискээринде ховар дээн тураскаалдарының бирээзи. Шивээниң бузундуларын эрткен чүс чылдың мурнунда чүс чылда-ла тыпкан. XX чүс чылдың ортаа үезинде ол тураскаалды өөренир талазы-биле эң баштайгы археологтуг экспедиция үнген, ол чүгле 5 чыл дургузунда шинчилээн. Ортаакы вектиң ол тудуун казар ажылды чүгле 2007 чылда, Тыва чурттуг, ынчан Россияның ОБЯ-зын баштап турган Сергей Шойгунуң саналы-биле эгелээн. 

 Улуг хемчээлдиг, технологтуг шенелделер ажыглаар эртем төлевилели апарган ол археологтуг экспедиция­га делегейниң аңгы-аңгы чурт­тарының специалистери болгаш эки турачылары киришкен. 2007 чылдың август 13-те Пор-Бажыңга Россияның Президентизи Владимир Путин болгаш Монаконуң удуртукчузу Альбер II кээп чораан. Ол төлевилелди боттандырары-биле «Пор-Бажың шивээзи» деп культура фондузу тургустунган.