Тывада көдээ ажыл-агый ярмаркалары садыг четкилери-биле чижилгени тургускан

 Ырак көдээ булуңда фермерлерниң ярмаркаларга киржир дээн сонуургалы «Чаңгыс суур—чаңгыс бүдүрүлге» деп губернатор төлевилели-биле дорт холбашкан. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң саналы-биле 2015 чылдан эгелеп, улуг-улуг садыг шөлдеринге кожууннардан келген фермерлерге олуттарны берип турар апарган. Ол кампанияны «Кожууннар хүнү» деп адаар. 

  Тываның чурттакчыларының хөй кезии аъш-чем аймаан супермаркет дээр магазиннерден эвес, дыштаныр хүн ярмаркаларындан салып алыр апарган. ТР-ниң Экономика яамызының кризиске удур хемчеглер планының баш удур үндүрген түңнелдериниң медээлери ооң дугайын бадыткап турар. Ярмаркаларның ниити саны 2014 чылдаазынга деңнээрге, адак дээрге 1,5 катап өскен дээрзин экономика сайыды Елена Каратаева демдеглеп турар. Организастаарынга яамының киришкени ярмаркаларының саны 252 четкен. Ону эрттирип турар черлерниң девискээрлери база улгаткан, 2015 чылда бүгү садыглаашкыннарның үштүң ийи кезии кожууннарга болган, оон кирген акша 17,6 млн. рубль четкен. 

 Садыг четкилери-биле деңнээрге, элээн чиик өртектиг (ортумаа-биле 15-20 хуу) бараан саналдап турар ярмаркаларны көдээ ажыл-агый бараанының бүдүрүкчүлери сонуургай берген. Ярмаркалар болуп турар черлерни сайгарып көөрге, садыг шөлдериниң элээн калбарганы илдең. Чижээ республикада ярмарка эрттирер улуг-улуг 6 төптер тургустунган, оларның үжү — Кызыл хоорайда, артканнары — Таңды, Чөөн-Хемчик болгаш Өвүр кожууннарның төптеринде. 2015 чылдың эрткен тос айларының дургузунда 311 садыг олуттары немей тургустунган, ол дээрге эрткен чылдаазынга деңнээрге, 28 хуу болуп турар. Стационар эвес ярмарка шөлдери оон-даа дүрген немешкен, эрткен чылдың деңнелинден 69 хуу бедик болган. 

 Ярмаркаларның садыг шөлдеринде бараан аймааның база немежип турары онзагай. Эът аймаан садып турарларның саны 24 хуу немешкен, ногаа, кат-чимис аймааның садыгжылары—71 хуу. Бо барааннарны сезонга хамааржыр деп болур ыйнаан, ынчалза-даа сүт болгаш хлеб продукциязының садыглаашкыны база кызырылбайн турар. Ындыг турбуже, балык болгаш далай продуктулары садып турар шөлдерниң, ол ышкаш кулинария дээн ышкаш барааннар сатканнарның саны эвээжээн.

 Ярмаркага идепкейлиг чорук девискээрлерде аңгы-аңгы дээрзин яамының специалистери демдеглеп турар. Тываның бүгү кожууннарындан эң хөй ярмарканы Кызыл кожуун эрттирип турар, ооң саны 15 четкен. Бии-Хемде оон эвээш — 9 айның дургузунда 12 ярмарка болган. Чөөн-Хемчикке — 11, Чеди-Хөл болгаш Тес-Хем кожууннарга 8-8. Арткан черлерге 1-5 четкен. 

 Чыл эгезинден бээр «Кожууннар хүнү» деп ат-биле Кызылга 21 ярмарка болган, аңаа республиканың бүгү булуңнарындан 400 хире кижи киришкен. Садыг шөлдерин «Сайзырал» хуу рыноктуң удуртулгазы ТР-ниң Чазаа-биле дугурушкаш, оларга халас берген. Чаңгыс хүнде Кожууннар хүнүнүң бир киржикчизи ортумаа-биле 10-12 муң рубльди киирип алган. 

 Ярмарка ажыл-чорудулгазының түңнелин «Чаңгыс суур—чаңгыс бүдүрүлге» төлевилелиниң бо чылдагы сөөлгү ярмарка-делгелгезиниң соонда яамы үндүрер деп Елена Каратаева дыңнаткан. Тываның Баштыңы ол хүннү ноябрьның 20-21 деп тодараткан. Көдээ ажыл-агыйның кол ярмарказы чаңчыл езугаар Кызылда «Сүбедей» спорт комплекизинге болур.