Вероника Крашенинникова: делегей чергелиг шөлчүгештерни Тывага ам тургузуп эгелээр херек

 Делегейниң аныяктарының «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» I шуулганының түңнелдеринге даянгаш, эксперттер болгаш киржикчилер санал-оналдарын болгаш бодалдарын үлежип турар. 

 Вероника Крашенинникова, РФ-тиң Хөй-ниити палатазының кежигүнү, даштыкы политиктиг шинчилелдер болгаш эгелээшкиннер институдунуң чиңгине директору журналистерниң айтырыгларынга харыылаан: 

- Улуг хемчээлдиг иштики политиктиг шинчилелдерни чорудуп турар силер. Россияның ыраккы болгаш кызыгаар регионнарының бирээзинге эрткен шуулган, силерниң көрүжүңер-биле, иштики политиктиг чорудулгага кандыг ужур-дузалыг болгаш салдарлыгыл? Азы чүгле бистиң регионга ол херек бе? 

 - «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» шуулганны эрттирер черни эки шилип алган деп бодаар мен. Тыва Республика федералдыг төптен элээн ырак-даа болза, ол Россия Федерациязының кызыгаарында чыдар. Ам хөгжүлдениң, экономиктиг база, угланыышкыны Азия талазынче угланган. Азия-Оожум океан региону бөгүн ол талазы-биле тергиидекчи апарган. Ооң салдары-биле политиктиг чорудуглар чаа негелдени алган. Ынчангаш бөгүн бо регионга – Тыва Республикага делегей чергелиг шөлчүгештерни тургузуп эгелээр херек. Ындыг эгелээшкинни Тыва бодунга ап, аныяктарже угланган шуулганны эрттиргени, дыка эки-дир. Аныяктар – бистиң келир болгаш амгы үевис-тир. Тываның аныяктарының делегей шуулганы Россияның регионнарындан, база ол ышкаш Азия-Оожум океан регионундан интеллектуалдыг курлавырларны бодун долгандыр чыыр ажыл-чорудулганы эгелээри чугула боор.

  - Шуулган үезинде Европаның болгаш Азияның интеграция дугайында хөйнү чугаалаан. Ындыг болзажок, Европа чурттары-биле хамаарылга элээн шөйдүнген, а Азия чурттары-биле байдал багай эвес. Кажан чоокшулажылганы чедип алыр бис? 

  - Евразийжи интеграция дыка дүрген темп-биле чоруп олурар. Чоокта чаа Кыргызстан Евразийжи экономиктиг эвилелге каттышкан, калбак чоокшулажылга чорудуун эгелээн. 2014 биле 2015 чылдар - Россияның иштики политиказынга эң-не идепкейлиг чылдар болган деп санаар мен. Россияның иштики политиказы шынап-ла хөй угланыышкынныг апарган. Бис Азия-Оожум океан региону-биле харылзааны шапкынчыдып, элээн калбартывыс. Латин Америка – бүдүн регион барын сактып келген бис. Бистиң ээп кээривисти шагда-ла ында манап турганын база катап көрдүвүс. Латин Америка күрүнелеринде кижилер шупту өөрээн. Ол-ла хевээр ону уламчылаар апаар. Европага хамаарыштыр. Америка биле Европаның аразында элээн удурланышкак чүүлдер бар, ол бүгүнүң хемчээли улгадып-ла олурар. 

  Европа Россияга удур месилдежир дивейн турар, а Каттышкан Штаттарга ол эптиг арга-дыр. Европа садыглажылганы калбартырынга сонуургалдыг, Европада ажыл-агыйжы бөлүктерниң политиктеринче базыышкын улгадып-ла кел чыдар.

 Санкциялар айтырыынга хамарыштыр, хоругдаашкыннарны дүрген соксадыр дугайында айтырыг европейжилерниң талазындан элээн чидии-биле тургустунар деп бодаар мен. Америк базыышкынга удур туржуп шыдаар бе, айтырыг ол. Ынчалза-даа европейжи бөлүктер санкцияларны соксадырын негеп эгелээр.

  - Сактыышкыннар эң-не чырык болгаш күштүг. Кайгамчык агаар-бойдус, кайгамчык кижилер мында-дыр. Кызыл – кайгап ханмас чараш, чечектелген, арыг хоорай, Азия төвү тураскаал – кайгамчык уран чогаадылга-дыр. Енисейниң эгезин алган ие-хем - Эне-Сайның чанынга турары безин онза, маңаа аян-чорук кылыры артык эвес. Тыва Республикада бүгү российжилерни, даштыкыдан кижилерни хаара тудар эки чүүлдер дыка хөй-дүр. Туризмге, ылаңгыя экологтуг, дыка солун регион. Бойдустуң кайгап ханмас черлери: хөлдер, даглар санап четпес. Тыва Республикаже туристерни хаара тударының шупту үндезиннери мында барын көрдүм.