Наталья Соловьева: ОГН-ниң бедик үнелелин «Кызыл-Курагино» археологтуг-географтыг төлевилел алган

 РЭА-ның материалдыг культура төөгүзүнүң институдунуң директорунуң оралакчызы Наталья Соловьева «Евразияның интеллектуладыг алдыны» аныяктар шуулганының хүндүлүг аалчызы бооп Тывага келген. Тываның Национал театрынга эксперттер-биле ужуражылгада «Кызыл-Курагино» археологтуг-географтыг төлевилел 2014 чылда ОГН-ниң тулган төлевилели кылдыр шылгарааш, ону боттандырган коллективке берген шаңнал акшазын «Муң чылдарга деңнешкен узун орук…» деп эртемден археологтарның эртем ажылының альбомун үндүреринче кииргенин Наталья Соловьева дыңнаткан:

 «Кайгамчыктыг байлактары – төөгүнүң ховар дээн тураскаалдары-биле Тыва чоокку чөөн чүктүң чурттары-биле деңнежип болур. Европаның чартыын чагырган скифтер Тывадан үнген болгаш, тыва чер өске-даа чоннарның кавайы дээрзин бадыткаан төөгүнүң кайгамчык үнелелдерин моон тыпкан бис. Муң хире чыл узун хемчээлдиг орукка неолит үезинде кижилер кылыштап, скифтер аътка аай-дедир чоруп, амгы үеде автамашина-биле аргышкан болза, келир үеде туттунуп турар демир-орукка халдырлар». 

 Наталья Соловьева чаа парлаттынган номнуң бирги экземплярын Орус Географтыг ниитилелдиң волонтер шимчээшкининиң эгелекчизи, төлевилелди боттандырарынга идигни берген Сергей Шойгуга дамчыткан. «Евразияның интеллектуалдыг алдыны» шуулганның «Улуг хемчээлдиг азы регионнуң айыыл чок чоруу: ыйыдыышкыннар болгаш озалдыг чүүлдер» шөлчүгеш талазы-биле эксперт, Россияның камгалал сайыдының чөвүлекчизи Андрей Ильницкий Россияның Маадырынга онза белекти Москвага чеде бергеш, боду тыпсырын аазаан. 

 Тыва археологияны деткип база төөгүнүң тураскаалдарын камгалаарынга онза кичээнгейи дээш, альбомнуң ийиги экземплярын республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оолга Наталья Соловьева тудускан. «Кызыл – Курагино» демир-орук тудуунуң төлевилелин боттандырып турар «Тываның энергетика үлетпүр корпорациязының» чиңгине директору Руслан Байсаровка үшкү номну эртемден тывыскан. 

 Шуулганнуң ажылының үезинде Орус географтыг ниитилел база бир, «Шериг география: чажыт болурунуң демдээ ап кагдынган» деп, делгелгени делгээн. Ол делгелге, Ада-чурттуң Улуг дайынынга Тиилелгениң 70 чылының байырлалынга, Россияның Камгалал яамызы биле ОГН-ниң кады организастааны «Географтар – Улуг Тиилелгеге» деп улуг төлевилелдиң бир кезээ болур. Төөгүнүң эрткен арыннарын Национал театрның фойезинге делгээн.

 Делгеттинген материалдар аразында РККА биле Вермахттың командылал чериниң столунга чыткан чажыт карталар, И.В. Сталинниң демдеглээн чүүлдерлиг Берлинниң карта-планы, бүзээлеткен Ленинградка тургускан «Амы-тынның оруун» төлевилээринге үндезин болган Ладога хөлдүң доңарының болгаш ажыттынарының схемазы, трофейлиг карталар болгаш өске-даа ховар экспонаттар бар.

  Фашизмни тиилээринге географтарның үлүүнүң, чугула дайынчы операцияларны планнаарынга оларның киржилгезиниң болгаш камгалал хереглелдеринге чурттуң курлавырларын мөөңнээринге киржилгезиниң дугайында делгелге таныштырган. 

 Шак-ла ындыг делгелгелер Санкт-Петербург, Севастополь база Москва облазынга эрткен.