Тергииннерниң тергиини

2013 чылдың март 25-29 хүннеринде Москва хоорайга Россияның кадет корпустарының өөреникчилериниң аразынга юбилейлиг X чыыш болуп эрткен. Аңаа чурттуң 57 регионундан 600 ажыг курсант киришкен.
   Чыыштың түңнелдери езугаар Тыва Республиканың кадет корпузунуңөөреникчилери тергииннерниң тергиини болуп, бирги черге төлептиг болганнар. Ук хемчегни казак шерии база Россияның ДОСААФ албан черлери удуртуп эрттирген.
   Бо чылын март айда ховар дээн соок болза-даа, Россияның янзы-бүрү булуңнарындан курсантылар Москва хоорайже чедип, «Мөгейиг даанда» («Поклонная гора») Ада-чурттуң Улуг дайынының төп музейиниң чанынга чыглып келгеннер. Хүндүлүг таңныылдың шериг оркестриниңүделгези-биле оолдар, кыстар чыскаал-биле марштап эрткен. Чыыштың көрүлдезиниң ээзи — шериг атаманы, казак генерал Валерий Налимов. Чалаттырган аалчылар аразында Россияның ДОСААФ даргазының дузалакчызы Николай Тутрин, шериг атаманының бирги оралакчызы Александр Гавря, патриоттуг болгаш хоочуннарның албан черлериниң төлээлери, ооң иштинде ТР-ниң Дээди Хуралының (парламентизиниң) депутады, ТР-ниң «Дайынчы акы-дуңмалышкы чорук» салбырының даргазы Юрий Кара-оол база бар.
  Өөреникчилер марштан аңгыда, РФ-тиң Камгалал яамызыныңөөредилге төвүнге база элээн каш шеригниң дээди өөредилге черлеринге чедип, «Билдинмес солдаттың» чевээнге чечектерни салган. Тывадан курсантылар-биле Москва хоорайга дөрт хүннүң дургузунда Юрий Кара-оол кады чоруп, бүгү талазындан деткимчени көргүскен. 
   Россияның төвүнге Тыва черни алдаржыдып, боттарының шериг белеткелиниң бедик талазын көргүзүп, дээди үнелелди чаалап алган оолдарны апрель 3-те Кызыл хоорайның Тиилелге шөлүнге хүндүткеп байырлаан. Шөлде чыскаалыпкан хүннүң маадырларының арын-шырайында сеткил-сагыштыңөөрүшкүзү, дүвүрелдиң хөөннери чуруттунган. Курсантыларга ТР-ниң Дээди Хуралының депутады Юрий Кара-оол, республиканың Дээди Хуралының Аппарадының удуртукчузу Омак Ондар, Кызыл хоорайның баштыңы Виктор Тунев, Афган, Чечен дайыннарыныңхоочуннары дээш, оон-даа өскелер хүндүткелдиң, чоргааралдың демдээ кылдыр байыр чедирип, оларга моон-даа соңгаар чайынналчак чедиишкиннерни күзээн. Бо тиилелге Тываның кадет корпузунуң өөреникчилериниң бирги чедиишкини эвес дээрзин сагындыраалы. Олар 2013 чылдың февраль айда Пермь крайга «Тиилелгеже чүткүл» деп регионнар аразының аныяк патриоттар чыыжынга үшкү черни ээлээн. Россия Федерациязының 19 субъектилериниң база Украина, Белоруссия, Армения, Казахстан күрүнелериниң шыырак дээн төлээлериниң иштинден Тываның 11 курсант оолдары аваангыр, шыдамыккай, дайынчы шылгараңгай чоруун көргүзүп, хүндүткелдиг черни чаалап алган.
   «Тываның төлептиг оглу, РФ-тиң камгалал сайыды Сергей Күжүгетович Шойгу биче чуртунуң «келир үеде капитаннары» дээш сагыш амыр, чоргаарланып болур-дур» деп сөс ап чугаалаан аалчылар демдеглээннер. Байыр чедириишкиннериниң соонда мөңге оттуң тураскаалынга чечектерни салып, мөгейигни кылган. Курсантылар Москва хоорайга бараалгатканы дайынчы маршты кылаштап эрткен. Шериг ырны күүсетпишаан, маршты чаңгыс кижи дег, саат чокка кылаштаан оолдарны көөрге аянныг болгаш чоргааранчыг болду. Тываның курсантылары, эр хейлер!

Тайылбыр: «кадет» деп сөстү француз дылдан очулдурарга, «бичии», «назы четпээн» дээн. Аңаа чергелештир «кадет» деп сөс «капителлум» деп латин сөстүң «капдет» деп бичелеткен сөзү болур. «Капителлумну» очулдурарга, «бичии капитан» азы «бичии баштың» дээн.

Азияна Тау.
Мерген Макарьның тырттырган чуруу.