Мурнакчы арат: Чүгле карак кызыл күш-ажыл болгаш түңнелдерни чедип алыр дээн сорулга чедиишкиннерни эккээр!

 Чүгле карак кызыл күш-ажыл болгаш түңнелдерни чедип алыр дээн сорулга чедиишкиннерни эккээр деп, арат Аяс Тюлюш санап чоруур. Тура-соруктуг арат 1996 чылда биче хемчээлдиг хлеб быжырар черден бодунуң бизнезин эгелээш, баштай бирги садыын, оон ийигизин, үшкүзүн, банкет залдыг кафени ажыдып, улам сайзыраан. Көдээ черниң сайгарлыкчызы ажылының чедиишкиннеринге сорук киргеш, көдээ ажыл-агыйы-биле туттунчуп, бүдүрүлгени улам калбартыр сорулганы салган. Ол күзелин боттандырары-биле 2011 чылда тараачын-арат ажыл-агыйын тургускан. Фельдшер мергежилдиг Аяс Тюлюш ажыл-агыйынга чугула херек чаа мергежилди чедип алыры-биле Тываның күрүне университединче дужаап киргеш, көдээ ажыл-агый продукциязын бүдүрүп, ону болбаазырадыр факультетти доозуп, тускай мергежилдиг специалист болган. 

 Эгелеп чоруур арат 490 га шөлдүг чер участогун садып алгаш, ооң 300 гектарын тарылга шөлү кылдыр хуулдурган. Бригадага арга-дуржулгалыг трактористер, комбайнерлерни эвилелдеп, эрги техника аймаан чыып, септеп тургаш, чаа тынышты бергеш, ажылче кирген.2013 чылда 147 тонна тараа болгаш мал чиир культураның дүжүдүн ажаап, хей-аъды улам көдүрүлген. 

 Ол-ла чылын «Артыш» тараачын-арат ажыл-агыйынга «Тыва Республиканың эът угланыышкынныг эң эки болбаазырадылга бүдүрүлгези» деп атты тывыскан. «Октаттынган тудуглары – тура-соруктуг ажыл-ишчилерге» программа-биле сайгарлыкчы А. Тюлюш Өөк суурда хоозураан эрги тудугну хүлээп алгаш, ону сүт хүлээп алыр пункту кылдыр эде дерээш, чоорту сүт кылыгларын бүдүрүп эгелээн. 

 2015 чылдың 7 айында 35 муң савалаан сүттү, 17 тонна ажыг чартык фабрикат чем аймаан саарылгаже киирген. «Артыш» ТАА-ның баштыңының чугаазы-биле алырга, күрүнеден деткимче чок болза, күзелдерин боттандырары болдунмас ийик: 

 «Сөөлгү чылдарда араттарны дыка деткип турар апарган. «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» губернатор төлевилелиниң ачызында сүт болбаазырадыр биче цехти ажыдар аргалыг болдувус. Черле ынчаш ол төлевилел республикада улуг эвес-даа болза, шынарлыг ажылдап турар хөй санныг бүдүрүлгелерниң тургустунарынга салдарлыг болган. Санап көрүңер даан, чеже кижи ажылдыг болуп, чеже продукцияны бүдүрген-дир» деп, сагыш-сеткилин үлешти.

 «Чаңгыс суур - чаңгыс бүдүрүлге» губернатор төлевилелиниң боттанылгазы-биле эъттен 8 аңгы аттыг чартык фабрикаттар бүдүрер цехти база арат ажыткан. Тараачын-арат ажыл-агыйының дузалал ажыл-агыйы 40 хире баш чылгы, инектиг, 800 хире баш шээр малдыг. 2015 чылдың мал оолдаашкынының түңнели-биле, малдың чаш төлүн 91,3 хуу камгалап, кыргылда үезинде бир баш хойдан 1,8 кг дүктү кыргып алган. 

  Көдээ ажыл-агыйы-биле холбаалыг бодунуң хуу херээн боттандырар дээн сайгарлыкчының күзели бүткен: «Артыш» деп ниити аттыг садыгларлыг, сүт болбаазырадыр цехтиг, хлеб быжарар черлиг, чартык фабрикаттар кылыр цехтиг, кафелиг. Ооң бүдүрген продукциязын Өөкте, Туранда, Хадыңда хамаанчок, Кызылда безин билир. 

 Наадым-2015 малчыннарның кол байырлалында ол тиилекчилер санынче кирип, Тываның Баштыңындан төлептиг шаңнал - көдээ ажыл-агый техниказы садып алыр сертификатты алган. Манавааны ол үнелелди Аяс Буудайевич мынчаар чугаалаан: «Ол дээрге коллективтиң эки ажылдаанының бадыткалы-дыр. Бистиң ниити күш-ажылывыстың түңнелинге шаңналды тывысканы деп чугаалаар мен. Бистиң ниити тиилелгевис-тир ол-дур. Оон башка чааскаан чүнү-даа канчап шыдавас ийик мен». 

 Бии-Хем кожуун чагырга даргазының экономика талазы-биле оралакчызы Людмила Черменева ындыг күш-ажылчы ишчилерниң ачызында суур туттунуп турарын демдеглээн: «Аяс Тюлюш – Бии-Хем кожуннуң эң-не улуг сайгарлыкчызы. Кожууннуң экономиказынга улуг үлүг-хуузун киирип, кожуунда 80 ажылчын олуттарны тургускан. Оларның аразында чурттакчы чоннуң социал камгалалы кошкак бөлүүнден: инвалидтерни, өскүстерни күш-ажылче хаара тудуп турар. Ажылчыннарының шалыңы 8 муңдан 20 муң рубль чедир, а үндүрүглери бюджетче кирип турар. Аяс Буудайевич – күш-ажылчы болгаш харыысалгазы бедик кижи». 

 Бүдүрүлгениң цегинде Чаяна Куулар бодунуң ажылынга таарышкан: «Маңаа ажылдаарга эки-дир. Кылган продукциявысты саарганындан шалыңывыс хамааржыр, эвээш дизе 14 муңну, чамдыкта 20 муң ажыгны-даа алыр бис. Оон аңгыда соцпакетти бүрүнү-биле берип турар: аараан кижилерге ажылдавайн турган хүннерин эмчи бижии-биле төлеп бээр, төлевирлиг шөлээни ап турар, ажылдаарынга шупту байдалдарны тургускан». 

 Тура-соруктуг, шиитпирлиг сайгырлыкчы чедип алганы чедиишкининге ара соксаар хире эвес. Аңгы-аңгы угланыышкыннар-биле ажылдап, 80 хире ажылчы олуттарны тургусканы ам-даа эвээш болуп турар. Ам Аяс Тюлюштуң планында - сүткүр уксааның инектерин садып ап, өг-бүлениң мал ажыл-агыйлыг фермазын тудар.