Закрыть
Логин:
Пароль:
Забыли свой пароль?
Войти    

Эртемденнерниң ээлчеглиг үнүүшкүнү

Эртемденнерниң ээлчеглиг үнүүшкүнү 11.03.2015 Россияның Эртем хүнүн уткуштур Тываның гуманитарлыг шинчилелдер институдунуң бөлүк эртемденнери Ч.М. Доржу, А.С. Донгак, Б. Баярсайхан, Л.К. Хертек, Ч.С. Чондан, У.О. Монгуш олар Тес-Хем кожууннуң Самагалдай, Чыргаланды, Берт-Даг сумуларының школаларынга аалдап чедип, башкылар, өөреникчилер-биле солун ужуражылгаларны эрттиргеннер.  Институттуң моол шинчилелдер секторунуң башкарыкчы эртем ажылдакчызы, филология эртемнериниң кандидады Чүргүй-оол Доржу тыва дылдың төөгүзүн, амгы үеде ооң байдалын, өске түрк дылдар-биле аразында төрелдешкээн, өске дылдардан ылгалып турар тускай онзагайларын база тыва чоннуң аңгы-аңгы үе-чадаларда ажыглап чораан үжүк-бижиин солун чижектер-биле деңнеп, дыңнакчыларның сонуургалын хаара тудуптар чугааны эрттирген. Оон аңгыда төрээн дылын билириниң чугулазын база амгы үеде орус дылды билириниң ажыктыын айтып чугаалаан. 
Моол шинчилелдер секторунуң башкарыкчы эртем ажылдакчызы, филология эртемнериниң кандидады Антонина Донгак эрткен чылын РГЭФ-нуң мөөрейинге киришкеш, Моолдуң Хөвсгөл аймаанда чурттап турар иви ажыл-агыйлыг тываларның культуразын, аас чогаалын, чугаазының онзагайын өөренир грантызын ойнадып алгаш, А.С. Донгактың удуртулгазы-биле тыва-моол бөлүк эртемденнер ук тываларга чедип, шинчилел ажылдарын чорутканнар. Моолда цаатан (ивижилер) деп аттыг тываларның ёзу-чанчылдарын, үндезин культуразын, амыдырал-чуртталгазының амгы байдалын, чугаазының онзагайының дугайында фото чуруктарлыг презентацияны көргүспүшаан, дыка солун илеткелди кылган. 
Моол шинчилелдер секторунуң эргелекчизи, филология эртемнериниң кандидады Б. Баярсайхан Самагалдайның 1 дугаар школазаның өөреникчилери-биле ужуражып, Моолдуң тываларының Шагаа байырлалынга белеткел ажылдары, ону канчаар уткуурунуң чурумун, чолукшужулга ёзулалын, ужур-чанчылдарын тайылбырлавышаан, Моолдуң Күрүнениң MN2 телеканалының тырттырганы Моолдуң тываларының Шагаа байырлалының дугайында «Шаг чаагай! Шагаа чаагай!» деп документалдыг кинону көргүзүп, школага кинонуң хоолгазын белекке берген.
ЭЭЛЧЕГЛИГ ҮНҮҮШКҮНМоол шинчилелдер секторунуң улуг эртем ажылдакчызы Любовь Хертек тыва ёзулалдар болгаш байырлалдар дугайында илеткелин номчуп, үстүнде айыттынган документалдыг кинода кичээнгейге алза чогуур чүүлдерни айтып, кино көргүскен соонда немей тайылбырлап, тыва ужурлар болгаш хоруглар, өртемчейже көөр чаңчылчаан көрүш болгаш амгы үеде тыва байырлалдарның эртип турарында чедимчелиг база чедимче чок чүүлдерни сайгарып, айтырыгларга харыыны берген.
Институттуң Эртем фондузунуң ажылдакчызы Чечек Чондан «Шагаа йөрээлдери» деп темага илеткелин номчуп, чоокта чаа институттуң үндүргени Шагаа йөрээлдериниң дугайында номда кирген йөрээлдерге даянып, тыва чоннуң шагдан бээр тургустунуп хевирлеттинген алгыш-йөрээл культуразының онзагайларын тайылбырлап, тыва чоннуң йөрээлдериниң бурун ханы утказын, ооң амыдыралга ужур-дузазының дугайында чугаалап берген. 
Эртем фондузунуң ажылдакчызы Ульяна Монгуш «Тываның Улустуң чогаалчыларының ырылар апарган шүлүктери» деп темага илеткелди кылып, чамдык ырларның тургузуун, ооң тывылган төөгүзүнүң дугайында өөреникчилерге чугаалап бергеш, илеткелинге школачы чылдарында Тываның Улустуң чогаалчызы С.А. Сарыг-оолдуң өөнүң ишти М.Д. Черноусова-биле ужуражылгазындан артып калган уттундурбас сактыышкыннарын киирип, чогаалчы кижиниң иштики өртемчейи шүлүк болуп хевирлеттинип, ооң уламындан чоннуң хөй-хөй чылдар дургузунда ынак ырлары бооп хуула бээрин сонуургаткан.
Эртемденнер кожууннуң школаларынга ужуражылга лекциялар номчуурундан аңгыда, школа бүрүзүнге институттуң база «Тыва делегей» аттыг хөй-ниити организацияның чоокта чаа парлап үндүргени «Шагаа йөрээлдери» деп номну белекке бергеннер.
Ужуражылганың төнчүзүнде, эртемденнерниң номчаан лекциялары башкыларга болгаш өөреникчилерге дыка солун, өөредиглиг болганын, дараазында катап аалдап кээрин школаның башкылары түңнеп, эртемденнерниң чогаадыкчы ажыл-ижинге улуг чедиишкиннерни күзээннер. Эртемденнер боттарының өмүнээзинден чылыг-чымчак уткуп, хүлээп алганынга, ужуражылгага идепкейлиг киришкенинге өөрүп четтирип, чаагай күзээшкиннерни чугаалааннар.

Тываның Гуманитарлыг шинчилелдер  институдунуң сайтызындан

Возврат к списку