Тываның Баштыңының Айыткалынга хамаарыштыр үзел-бодалдар, санал-оналдар

Чылгычы Ондар, ТР-ниңдаштыкы экономиктиг харыл­заалар талазы-биле агентилелиниңдиректору:

— Тываның Баштыңының Дээди Хуралга айыткалын кончуг кичээнгейлиг дыңнадым. Тыва Республиканың даш­тыкы экономиктиг харыл­заалары-биле ажылым холбаалыг болгаш Моол, Кыдат дээш Азия чурттары-биле экономиктиг харылзаалар дугайында Айыткалдан чугула чүүлдерни билип алдым. Барыын Сибирьниң газын Кыдаттың Синьзян-Уйгур автономнуг районга «Алтай» деп хоолай шугуму-биле Россия чедирер деп турарын  Шолбан Валерьевич дыңнаткаш, ол газ шугумунга Тываны кожуп болур аргалары бар деп чугаа­лады. Ону боттандырары ам дээрезинде чүгле планнар-даа болза, оларны Тывага ажыктыг болдурар дээш, «Газпром» компания-биле ажылдаар деп турарын дыка чүүлдүгзүнер-дир мен. Россияның экономиктиг харылзаалары болгаш эрге-ажыктары Мурнуу Азия чурттарынче чайлы бергенде, ооң херек кырында боттаны бээр аргазы бар боор. Аңаа ТР-ниң даштыкы экономиктиг харылзаалар талазы-биле агентилели база үлүүн киирери чугаажок.

Болат-оол Куулар, Чөөн-Хемчик кожууннуң чагырыкчы­зының оралакчызы:

— Тываның Баштыңы Дээди Хуралга Айыткалынга Даа кожууннуң 250 чылын 2015 чылда демдеглеп эрттирериниң дугайында чугаалады. Бурунгу Тываның Даа кожуунунуң, амгы Чөөн-Хемчик, Сүт-Хөл, Чаа-Хөл дээш бо улуг кожууннуң девис­кээринге кирип турган өске-даа кожууннарның чурттакчыларынга ол өөрүнчүг медээ болду. Ооң кол организатору Чөөн-Хемчик кожуун боору чугаа­жок. Организастыг комитет бистиң кожуунда тургустунган. Даа кожууннуң 250 чылынга белеткел эгелей берген деп чугаалап болур. Кожууннарның, яамыларның болгаш хөй-ниити организацияларының удуртулгалары-биле белеткел дугайында чугааны чоруда берген бис. «Чаңгыс суур – чаңгыс бүдүрүлге» деп губернатор төлевилели аңаа база көскү черни ээлээр, ооң киржикчилери боттарының эң тер­гиин дээн продукциязын делгээр, садып-сайгарар. Даа кожууннуң 250 чылы чүгле төөгүнүң байырлалы эвес, Тываның хөгжүлдезиниң байырлалы апаар-дыр.

Айыткалга Шолбан Валерьевич бо кожууннуң Тываның төөгүзүнде улуг ужур-дузазын демдегледи. Ол чүгле Даа кожууннуң байырлалы эвес, а бүгү Тываның байырлалы болур ужурлуг.

Чечекпен Сиирин, пенсио­нер:

— Тываның Баштыңының Айыткалы болур деп дыңнааш, сонуургап келдим. Кара-оол Дарганың Айыткал кылган черинче мени та киирер, та киирбес деп бодаан мен. Хостуг кирип келдим. Дыка амырадым. Мен ышкаш бөдүүн кижилерни киирип турары эки-дир. Даргавыс бодунуң чугаазынга дыка чугула айтырыгларны көдүрдү. Коммунал ачы-дузазының шынарын экижидериниң дугайында ооң бодалын деткиир-дир мен. Эң ылаңгыя пенсионерлерге ол берге айтырыгларның бирээзи. Бажыңга кран дээш, бир-ле чүве үрелип каарга, кылдыртып алыры дыка берге. Коммунал акшазын эң ак сеткилдиг төлеп турар кижилер пенсионерлер-ле болгай бис. Даргамга ажыл-ижинге чедииш­киннерни күзедим.

Светлана Тамдын-оол, Тожу кожуун чагырга даргазының социал политика талазы-биле оралакчызы:

— Тываның  Баштыңы Ш.Кара-оол Айыткалында көдээниң амыдыралынче улуг кичээнгейни угландырганын чүүлдүгзүнүп дыңнадым. Ылаңгыя полицияның участок төлээлерин ажылдап турар черинге быжыглаар дээни дыка шын. А тус чер чагыргалары оларның ажылдаарынга эптиг байдалдарын тургузуп, чурттаар оран-сава тудуп алырынга чер участогун аңгылап бээр дугайында эгелээшкини — чөптүг эгелээшкин. Бистиң Тожу кожуун сумуларга чер участоктарын тускайлааш, албан-хаакчының бажыңын тудуп алырынга ыяш-биле хандырар дугайында айтырыгны ам ажылчы байдалда чугаалажыр бис. Ынчангаш «Участок шагдаазынга бажың» деп төлевилелдиң конкурузунга киржип, акшаландырыышкынны ойнап алырын чедип алыр бис.

Сергей Куулар, Өвүр кожуун чагыргазының даргазы:

—  2014 чылдың кол-кол түңнелдерин   үндүрүп  тура, чаа үнер чылдың сорулгаларын салып, чаартылгаларны сүмелеп киирген угланыышкыннарын ажыл-чорудулгамга ажыглаары-биле демдеглеп алдым.  Кызыгаар кожууннар, ооң аразында +вүр кожуунувус, Моол күрүне-биле виза чок эрттирилге чурумун кииргени-биле бурунгаар хөгжүлдезинге чаа аргаларны алыры шын. Чүге дизе кызыгаар чоогунуң садыглажыышкынынга амгы үениң негелдезинге дүүшкен объектилерин тудуп, культура болгаш ажыл-агыйжы харылзааларны калбартыр бис. Муниципалитеттерниң ажыл-чорудулгазының тускай демдектери-биле тиилекчи болган кожууннарның арга-дуржулгазын ажылга ажыглаар. /ндүрүглер чыылдазын көвүдедип, ону тус черниң чонунуң чаагай чоруунга ажыглаарын чедип алырын күштелдирер бис.