Медээлер

26.07.2013 «Сан-Ра»-биле деңге чаржып…

Июль 21. Чадаана хоорайның стадиону. Ону долгандыр изиг аъш-чем кылып одагланган, садыг-саймаазында янзы-бүрү барааннар делгээн, хол-биле кылган уран кылыгларын садып-сайгарган кижилер-ле хөй. Дириг хөгжүмнүң болгаш шажынның «Yстүү-Хүрээ-2013» фестивалы Чадаанада ам 15 дугаар эртип турары бо. Ону сонуургап каш чүктен чыглып келген стадион долу чонну көөрге, улуг кымыскаяк өө-ле. Фестивальга бо удаада 50 ажыг коллективтер киржип чедип келген болду. Олар Чадаана хемниң эриинде арыг иштинге чаңчыкканы езугаар майгын хоорайжыгажын тургузупкаш, үш хүннүң дургузунда шилилде конкурсту эрткен.

25.07.2013 Сергей Шойгудан байыр чедириишкини

Тыва Республиканың Баштыңы Шолбан Кара-оол 47 харлап турар. РФ-ниң камгалал сайыды Сергей Шойгу аңаа байыр чедирген:
— Хүндүлүг Шолбан Валерьевич! Төрүттүнген хүнүңер-биле мээң изиг байырымны хүлээп ап көрүңер. Тываның сайзыраарынга бүгү байдалды тургузуп турар-дыр силер. Силерниң сагыш салыышкыныңар болгаш кызымак чорууңар ачызында бистиң чаңгыс чер-чурттугларывыс биче бизнести тургузар аргалыг бооп, эки эртем-билигни чедип ап, боттарын болгаш республиканы сайзырадыр аргалыг. Афган дайынынга маадырлыы-биле өлген солдаттарның өг-бүлелеринге, инвалидтеринге болгаш хоочуннарынга 90 чылдарда чедирген дузаңарны шериг албаны эрттирип турган үеңерден бээр эки билириңер Россияның армиязы утпаан. Силер бедик эртем-билиглиг, аныяк болгаш эрес-шалыпкын-дыр силер. Быжыг кадыкшылды болгаш бистиң чуртувустуң чаагай чоруу дээш шупту эгелээшкиннериңерге чедиишкиннерни күзедим.

25.07.2013 Дмитрий Медведев – Шолбан Кара-оолга

Тываның Баштыңынга ооң төрүттүнген хүнү-биле Россияның Чазааның Даргазы Дмитрий Медведев байыр чедирген.
Ооң байыр чедириишкининде бижээни болза: «Хүндүлүг Шолбан Валерьевич! Төрүттүнген хүнүңер-биле мээң байырымны хүлээп ап көрүңер! Силерниң бедик мергежилдииңерден болгаш организакчы арга-дуржулгаңардан Тыва Республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдези, девискээрниң турисчи шыдал-быразын боттандырары болгаш ооң онзагай национал езу-чаңчылдарын камгалап арттырары бөгүн кончуг хамааржыр. Быжыг кадыкшылды болгаш чаа чедиишкиннерни күзедим.

Д.Медведев».

25.07.2013 Аныяктар сесерлиинге кадеттерниң корпузу

Тываның Чазааның кежигүннери, Кызыл хоорайның мэриязының база Кызыл кожуун чагыргазының төлээлери киришкен хуралга Каа-Хем суурга спорт-культура ордузу база Президентиниң кадеттер корпузунуң тудуу-биле холбашкан айтырыгларны сайгарып чугаалашкан.
Улуг байырлалдарга уткуштур кол тудуглар болур бо объектилер келир чылдың сентябрьда ажыглалга кирер ужурлуг. Ынчангаш ооң байырлыг ажыдыышкынынга чалаттырган улуг аалчыларның келири чугаажок. РФ-тиң Камгалал яамызы кадеттер корпузунуң тудуунуң төлевилелин боттандырарынга белен, а ында кирип турар бассейн тудуунуң деткикчизи тодараттынган.

25.07.2013 Ажыл - ижи - алдар - ады

Күш-ажылчы байыр-найыр үезинде ажыл-ишчи ат-сураа чон аразынга алгаан малчыннарның хөректеринге сандарап дүшкен Совет Эвилелиниң орден-хавыяазы чайнай бээр. Амгы үеде чок күрүнениң шаңналдарын хөрээнде кадап алгаш чоруурунга хоочуннар ынай-даа эгенмес, харын-даа мырыңай чоргаарланырлар. Чүге дээрге ук шаңналдар — оларның кызымак ажыл-ижиниң херечизи. Мал ажыл - агыйын Тес - Хем кожуунга сайзырадырынга бодунуң улуг үлүг-хуузун киирген малчыннарның бирээзи — Иван Симчитович Данзурун. Бир эвес ол орден-медальдарын шуптузун кадаптар болза, олар ооң хөрээнге сыңышпас-даа, ынчангаш ол кол-кол шаңналдарын байырлал хүннеринде хөрээнге астып алыр. Иван Симчитович — Совет Эвилелиниң эң бедик шаңналы Ленин орденниң эдилекчизи. Оларга ам база бир бедик үнелиг шаңнал – Тыва Республиканың ордени Наадым хүннеринде немешкен.

25.07.2013 Тыва бижикке мөңгүн тураскаалды ажыткан

"Түрк руника: дыл, төөгү, культура" деп делегей чергелиг эртем конференциязынга тыва бижикке чаа тураскаалдың – тайбыңның болгаш эртем-билигниң чырыын тудуп турар мөңгүн субурганның ажыдыышкыны болган. Тураскаалдың дугайында конференцияның аалчыларынга ону тургузарының эгелекчизи Бичелдей Каадыр-оол тодаргай чугаалап берген. Ол боду субурганны езу-чурумга дүүштүр дерип, ооң дөрт талазынга хуу коллекциязындан буддист статуэткаларны тургускан. Тураскаалга мөңгүннү бүгү хөй-ниити демнежип тургаш чыгган. Тываның гуманитарлыг шинчилелдер институдунуң ажылдакчылары хөйнү чыгган, бир килограмм мөңгүннү Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол чаагай күзелдер-биле сеткилинден берген. Тураскаалга ниитизи-биле 24 килограмм мөңгүннү ажыглаан.

25.07.2013 Ээн тудугларның ээлери бар бе,чок бе?

Республиканың девискээринде ээн, кагдынган тудуглар талазы-биле хемчеглерни дарый алырын Тываның Чазак Баштыңы Ш.Кара-оол Айыткалында киирген. Бо талазы-биле ажылдар тодаргай кылдынып эгелээнин солун-сеткүүлде бижип, теледамчыдылгада көргүзүп, чырыдып турар.Республиканың девискээринде 700 ажыг октаттынган болгаш ээ чок тудуглар бары илереттинген, ооң иштинде 28-и - Кызыл хоорайда. Кожууннар девискээрлеринде тоймаглаттынган, ээн тудуглар хөй, суурларже кирип орарга-ла, хамыктың сузун базып, хевирин үреп турары чараш эвес. Октаттынган оран-саваның тодаргай ээлери бар болза, «тамчыктыг» шөлээн орарга кайын боор, хемчег алыры негеттинип келген.

25.07.2013 Тываның алдарлыг оглу Сергей Шойгу аалдап чораан

Тываның күрүне байырлалы – малчыннар Наадымын байырлаан хүннерде тыва чоннуң чоргааралы, алдарлыг чаңгыс чер-чурттуувус, Россияның Маадыры, армия генералы, Россияның камгалал сайыды Сергей Шойгу төрээн Тывазынга кээп чораан. Июль 12-де Кызылдың Национал парыгында «Хүреш» стадионунга байырлалдың байырлыг ажыдыышкынынга, национал тыва хүрешке 256 мөгениң республика чемпионадынга Сергей Күжүгетович Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол-биле көстүп кээрге, чон үргүлчүлелдиг адыш часкаашкыннары-биле уткаан. Сергей Күжүгетович чаңгыс чер-чурттугларының – тыва малчыннарның ак сеткилдиг, кызымак күш-ажылынга хүндүткелди көргүзүп, амы-хуузунда чүрээниң ханызындан байыр чедирип кээри чаңчыл апарган. «Хүреш» стадионунга болган байырлыг ажыдыышкынга ол сөс алгаш, малчыннарга, көдээ ишчилерге, Тываның бүгү чонунга байыр чедирген:

25.07.2013 "Yстүү-Хүрээ" фестивальдың киржикчилери — Хороо езулалында

Чадаана хоорайның чанынга июль 17-ниң дүнезинде «Yстүү-Хүрээ» 15-ки Бүгү-делегейниң дириг хөгжүм болгаш чүдүлге фестивалы эгелээн. Бо чылын фестивальга Дубнодан стартты алган «МузЭнергоТур» хөгжүмчү десантылар доктаап, оруун уламчылаар. Аалчыларның санында Аллен Маршаллдың «Сан ра Аркестр» сураглыг бөлүүн манап турар. Фестиваль эки ажылдардан – Сарасвати (Yстүү-Хүрээ хүрээниң девискээри) субурганның тудуун доозары болгаш хүрээниң чоок-кавы девискээрин аштап-арыглаары-биле экологтуг акция-биле эгелээн. Кежээки үеде Чадаананың стадионунга «Бии-Хемниң өг комплекизи» төлевилелдиң таныштырылгазы болгаш дүнеки онза үе эрттирилгези (джем-сейшн) болган.

25.07.2013 Тибет медицинаны ажыглаарын дугурушкан

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол АКШ-тан билдингир буддолог, 14-кү Далай-Ламаның эжи, Голливудтуң кинодивазы Ума Турманның ачазы, Колумбия университединиң профессору Роберт Турман-биле ужурашкан.
Буддизм делегейин эргип кезээн американ Тывага бир дугаар келген болгаш ооң чаражын кайгап ханмаанын Шолбан Валерьевичиге чугаалаан. Ооң бодалы-биле, сарыг-шажынга хамаарылгалыг кижи бүрүзүнүң үе-дүптен бээр турар черин дилеп турары Шамбала деп кайгамчык чурт дээрге-ле Тыва бооп турар. Чугаалажыышкын үезинде олар калбак, хөй талалыг, Россияга, ооң иштинде Тывага буддизмни сайзырадырының дугайында айтырыгларны чугаалашканнар.

25.07.2013 "Дүрген - 2013" - аныяктарның тура - соруу – быжыг келир үе

Таңды кожууннуң Дүрген сумузунуң девискээринде чылдың болур «Тыва – хөгжүлдениң девискээри» аныяктарның өөредиглиг чыыжы бо хүннерде ажылын чорудуп турар. Чурумалдыг бойдус-биле байлак, долгандыр бүзээлээн даглар аразында шапкын агып чыдар Дүрген хемниң эриинде аныяктарның чайгы лагери хөй санныг студентилерни чыыры чаңчыл апарган. Бо удаада база майгын хоорайжыгаш тургустунган. «Тыва – хөгжүлдениң девискээри» аныяктарның өөредиглиг чыыжы 3 дугаар чыл болуп турар. Бо улуг хемчегниң кол сорулгазы – социал чугула болгаш аныяктарның сайгарлыкчы чоруунуң бот-идепкейиниң аргаларын боттандырары, тодаргайлаарга, республиканың муниципалдыг тургузугларының, республикадан дашкаар чер-черлерде студент каттыжыышкыннарның эң-не идепкейжи аныяктарын деткип хаара тудары.

25.07.2013 Найысылал Кызыл аян кирер

Кандыг-даа байырлалдарның кол хемчеглери найысылал Кызылга болуп эртери чаңчылчаан. Кайгамчык, чараш бойдус-чурумалын кижи чүге-даа деңнеп четпес Тыва чуртувустуң найысылалы — Кызыл хоорайга мурнувуста улуг байырлалдарның кол хемчеглериниң эртерин барымдаалааш, ону аянныг, чараш, каас-шиник кылдыр дериири болгаш чаартылгаларны кылыры көрдүнген. Кызыл хоорай администрациязында бо чаартылга ажылдарын харыылаар удуртукчуларның бирээзи Меңги Хомушкуевич Кара-оол-биле чугааны кылдым.

25.07.2013 Бойдус-чурумалдыг черге онза-дыр…

«Байыр-наадым кайы хире эртип тур?» деп айтырыгны Тес-Хем кожуунга болган байырлал үезинде чондан айтырарга, дараазында харыыларны берген.

Батыгаа Кара-Тоду, Хубсугул аймак, Цагаан-Нуур сумунуң малчыны: «Байырлалды Тыва чуртунуң найысылалы Кызылга хүреш маргылдаазындан эгеледивис. Ресторанга-даа кирип чемнендивис. Оон кончуг солун концерт база көрдүвүс. Ам бо хүнде Тес-Хем кожуунда найырда келдивис. Наадым дыка солун болгаш чараш-тыр. Мен, бодум хуумда, база көдээ ажыл-агыйлыг малчын мен. Тыва чурту дыка онза чараш деп көрүп тур мен. Белеткел эки-дир».

25.07.2013 "Наадым - 2013" - чараш дерээн өглер мөөрейи

Бай-байлак малчын Тывавыстың кол каасталгазы өг-ле болгай. Ак-ак өглерни көктүг-шыктыг, алгыг-делгем чайлагларга дистиништир типтерге, кайы хире чараш ийик. Ындыг чайлагларның бирээзи ыр-шоорда кирген Тестиң Калдак-Хамар арттың кыры Оргу-Шөл-ле болгай. Өглеривис чокка байыр-найыр өң-чүзүн чок ышкаш апаар. «Наадым-2013» хүннеринде Оргу-Шөлге өглерни чыскаай тиккен. Бир эвес оларны майгыннардан элээн ондаан тиккен, чоогунга машина-балгат тургуспаан болза, оон-даа чараш болур ийик. Эң ылаңгыя «Тулган өг-2013» дээш тыва национал өг көрүлде-конкурузунга киириштирер дээн өглерни.

25.07.2013 "Эзир - Караның" салгалы

Самагалдай чоогунда Аржаан деп черге тыва национал байырлалдарның эң-не хөлзээзинниг, маргылдаалыг кезээ - аът чарыжының мөгейикчилери, аарыкчылары хөйү-биле четкилеп келгеннер. Агы-каңгы одарлары чаттылган, чалынныг изиг бо черлерге чоокку чылдарда хөй чон чыглып мөөрейлешпээн. Республиканың малчыннар Наадымынга база Самагалдай суурнуң 240, Тес-Хем кожууннуң 90 чыл оюнга тураскааткан байырлалга аныяк болгаш узак, чыраалаар база челер аъттарның чарыжынга республиканың шупту булуңнарындан ниитизи-биле 380 ажыг чүгүрүктер адааннашкан.

25.07.2013 Эрес Кара -Сал — Тыва Республиканың Чаан Мөгези!

Национал парк. «Наадым—2013-түң» хүрежин көөр дээн улус-чон «Хүреш» стадионунче эртежик-ле шуужуп кирип тур. Хүн эмин эрттир изивээнде 10 шакта-ла эгелээр кылып кааны дыка таарымчалыг-дыр дижип ор бис. Хөгжүм үнү диңмиттелген соонда хамыктың кичээнгейи микрофонда барды. Байыр чедирери-биле чон мурнунче Россияның камгалал сайыды, армия генералы Сергей Күжүгетович Шойгуну чарлап үндүрүптерге, стадионда турган чон диңмиттиг адыш часкаашкыннары, ураа-биле алдарлыг чаңгыс чер-чурттуувусту уткуп алды.

25.07.2013 Көктүг-шыктыг Чаа-Оваа шөлүнде – Наадым - 2013

Июль 13. Республиканың малчыннар найыры Наадымның ийиги хүнү. Тес-Хем кожууннуң Калдак-Хамар артының девискээринде Чаа-Оваа шөлү деп чер. Республиканың бүгү чону күрүне деңнелиниң эргезин алган малчыннар байырлалынче чыглып келген. Артты ажып кээрге-ле, хөй машина-балгат болгаш кижилер аразында маңган ак-ак өглер каракка дораан көзүлдү. Көктүг-шыктыг Чаа-Оваа шөлү деп черге Наадымның найысылалдан уламчылаан солун кезээ республиканың муниципалдыг тургузугларының делегацияларының байырлыг чыскаалы-биле эгелээн. Башкарыкчыларның «Амыргын-на, хүндүлүг аалчылар!» дээн дыңзыг үнүнүң соонда Тываның Чазааның үрер хөгжүм оркестриниң үделгези-биле чыскаалды Тес-Хем кожууннуң ээлери кожуун чагырга даргазы Юрий Тыт-оолдуң башкарганы-биле делегация ажытты.

25.07.2013 Малчыннарның VI шуулганы: түңнелдер, сорулгалар

Республиканың көдээ ажыл-агыйының мал адырынга чылдың түңнелдери-биле көскү чедиишкиннерни чедип алган кожууннардан 175 делегаттың база чалаттырган аалчыларның киржилгези-биле малчыннарның VI шуулганы Чазактың хуралдаар залынга болуп эрткен. Хүндүлүг аалчыларның аразында Алтай Республиканың көдээ ажыл-агый сайыды Огнев, кожа-хелбээ Моолдуң Сенгел сумузунда чурттап чоруур тыва делегация база киришкен. Тываның Баштыңы-Чазааның Даргазы Ш.Кара-оол байырлыг хуралды ажыдып тура, күрүне ужур-уткалыг эрге-байдалды алган күш-ажылчы байырлал – Наадым хүнү-биле байырны чедиргеш, онза өөрүп четтириишкинни Моолдан келген төрел чонга дамчыткан.

25.07.2013 Тыва эскадроннуң сөөлгү дайынчызын үдээн

Ада-чурттуң Улуг дайынынга немец-фашизм-биле дайылдажып, бөгүнгү тайбың чуртталганы камгалашкан тыва эки турачыларның аъттыг эскадронунуң сөөлгү дайынчызы Вера Чулдумовна Байлакты сөөлгү орукче үдээриниң езулалы Алдан-Маадыр аттыг Национал музейге эрткен. Эрес-маадырлыг дайынчы, эрес-кежээ ажыл-ишчи өгбези-биле байырлажып алыр дээш дайынның болгаш күш-ажылдың хоочуннары, Тываның найысылалы Кызыл хоорайның чурттакчылары, кожууннардан келген чон, күш-ажылчы коллективтерниң болгаш хөй-ниити организацияларның төлээлери чедип келген. Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол маадыр иениң уругларынга, чоок төрелдеринге, чонунга бодунуң болгаш республиканың удуртулгазының мурнундан ханы кажыыдалды илереткеш: «Бистиң эрес-маадырлыг эневис ам-даа үр чурттаарын күзеп чораан мен – деп чугаалаан.

25.07.2013 Тыва чоннуң ыдыы, сүзүү болган эки турачыларның сөөлгү дайынчызынга мөгейиг

Ада-чурт дайынының ордениниң бирги, ийиги чергези-биле, Тыва Арат Республиканың ордени, Тыва Республиканың ордени болгаш хөй-хөй медальдарның эдилекчизи, Тываның алдарлыг малчыны, он ажы-төлдүң эргим авазы, эки турачы Вера Чулдумовна Байлактың чырык тураскаалынга мөгейиг кылдыр «Шын» солун сактыышкын арнын парлап үндүрүп тур. Ооржак (Вера) Байлак эрте өгленип алган. Өөнүң ээзи Хапылак Сарыгларны куда соонда Москваның Чөөн чүк улузунуң коммунистиг университединче өөредип чоруткан. Баштайгы дун оглу Кош-оол бир хар четпээнде, аныяк ава Вера Байлак фронт чоруур дугайында билдириишкинни киирген: «Yш эжишки кожкомга чеде бергеш, немец-фашистерни чылча шавары-биле фронтуже чорударын дилээн бижикти берип каан бис.

Логин:
Пароль:
	Запомнить меня на этом компьютере

Забыли свой пароль?