Главная
Пресс-служба
Медээлер

Бо чылын Тываның Революстуг Аныяктар Эвилели 100 чылдаар

06.10.2025 14:57

1925 чылдың декабрь 20-де Тываның Революстуг аныяктар эвилелиниң I шуулганы болуп эрткен. Аңаа Тыва Арат Республиканың хошууннары болгаш сумуларындан 96 төлээ киришкен. Эвилелдиң бирги шуулганында 13 кижилиг комиссия составын соңгаан. Төөгүчүлерниң демдеглээни болза, республикага эртип турган хуралдар болгаш чыыштардан ынчангы шуулганның улуг ылгалы - комитеттиң удуртукчу органынче херээжен улусту соңгааны Тываның төөгүзүнде бир дугаар болуушкун болган.

Бирги шуулган бодунуң одуруун калбартып, Тываның аныяктарын күрүне херектерин башкарарынче хаара тудар сорулганы салган. Бир чыл дургузунда эвилелче 1016 кижи кирген, оларның 406-зы херээженнер. Ол үеде «Үжүк-бижик билир кижи бүрүзү эвээш дизе-ле үш бижик билбес кижини өөредир ужурлуг» деп чоннуң кыйгырыынга Революстуг Аныяктар эвилелиниң кежигүннери идепкейлиг каттышкан.

1943 чылдың октябрьга чедир Революстуг аныяктар эвилелиниң кежигүннериниң саны 6000 четкен. Аныяктар баштайгы «кызыл өглерге», бот-тывынгыр уран-чүүл бөлгүмнеринге, янзы-бүрү каттыжыышкыннарга идепкейлиг киржип турганнар. Эвилелди онзагай чедиишкиннери дээш 1940 чылда Тыва Арат Республиканың ордени-биле шаңнаан.

1941-1945 чылдарда Ада-чурттуң Улуг дайынының үезинде аныяктар эвилели фронтуга идепкейлиг дузалашкан. «Шупту чүвени фронтуга дээш, шупту чүвени Тиилелге дээш!» кыйгырыг-биле фронтуже аъттанып, а чамдыызы Тиилелгени чоокшуладыр дээш тылга ажылдап турганнар. 1943 чылдың сентябрь 1-де капитан Түлүш Кечил-оолдуң командылааны-биле эки турачы аъттыг эскадрилья фронтуже аъттаныпкан. Дайынчыларының чартыындан хөйү - Тываның революстуг аныяктар эвилелиниң кежигүннери.

Ол үеде аныяктар организациязы дыка улуг рольду ойнаан. Ооң төөгүзү республиканың эрткен оруу-биле сырый харылзаалыг. Тываның Революстуг аныяктар эвилели 1944 чылда, ССРЭ-ниң составынче ТАР-ниң каттыжарынга чедир 20 чыл дургузунда, Тываның чаа хөгжүлдезиниң оруу дээш демиселге Тываның улусчу-революстуг намынга идепкейлиг дузалажып, ол ажылче аныяктарны калбаа-биле хаара тудуп, ниитилел хөгжүлдезинге бурунгаарлаашкынны берген.

Төөгүлүг ол юбилейге тураскаадып элээн каш хемчеглер республикада планнаттынган: аныяктарның субботниги болгаш ыяштар олуртулгазы, аңгы-аңгы адырларда алдаржаан аныяктар следу, республиканың кожуун төптеринге болгаш хоорайларынга спортчу-культурлуг хемчеглер, хоочуннар болгаш аныяктар шимчээшкиннериниң идепкейжилерин шаңнаары, Тывада аныяктар шимчээшкининиң тургустунуушкуну болгаш хөгжүлдениң төөгүзүнүң дугайында фото-чуруктар делгелгези, «Олар Тываның аныяктарын удуртуп чорааннар» деп номнуң ийиги кезээн үндүрер.