Тыва Республиканың Чазааның Даргазының оралакчызы Олег Лукин «Амыдыралга инфраструктура» национал төлевилелди боттандырар талазы-биле комитеттиң хуралын эрттирген, аңаа национал төлевилел күүселдезиниң түңнелдерин таныштырган.
«Амыдыралга инфраструктура» национал төлевилел бо чылдың эгезинде Россияның Президентизи Владимир Путинниң эгелээшкини-биле «Амыдыралга инфраструктура» национал төлевилел ажылдап эгелээн болгаш, 2019 чылдан 2024 чылга чедир ажылдап турган «Чурттаар оран-сава болгаш хоорай хүрээлеңи» национал төлевилелди солаан. Ооң кол сорулгазы – Россия девискээринде кижилерниң амыарл байдалын болгаш харылзаазын экижидери.
«Амыдыралга инфраструктура» национал төлевилел үш федералдыг болгаш үш регион төлевилелдеринден тургустунган деп, ТР-ниң орук-транспорт комплекизиниң сайыдының оралакчызы Шолбан Лакпажап дыңнаткан. Национал төлевилелче кирип турар «Регионалдыг тус чер орук четкизи» регионалдыг төлевилел шугуму-биле бо чылын 68 км ажыг узун оруктарны эде чаартыры болгаш септеп кылыры-биле 11 хемчег планнаттынган, оларның чеди оруктары Кызылдың агломерациязында, а дөрт участок регион автооруктарда.
Бөгүнде Колхозная кудумчузун калбартыр дээн чугула болгаш капиталдыг ажылдар-биле асфальт-бетон шывыгның адакы каъдын чадып турар. Ол ышкаш Кызыл – Эрзин – Моол-биле күрүне кызыгаары автоорукта, Хадың болгаш Кара-Хаак (Вавилин ээтпээ) суурларже, Чадаана – Суг-Аксы, Чадаана – Бажың-Алаак автооруктарда, Тээли суурже кирер орукта орук ажылдары кижин түлүк.
«Орук шимчээшкининиң айыыл чок чоруу» база «Орук ажыл-агыйның ниити системалыг хемчеглери» регионалдыг төлевилелдери-биле бо чылын федералдыг, регионалдыг, муниципалдыг болгаш тус чер оруктарынга орук шимчээшкининиң дүрүмнерин хажытканын фото-видеога тырттырар (ФВФ) 74 стационар камераларны тургускан. Удавас алды камераны тургузар. Кызыл хоорайның хайымныг чеди черде белдир оруктарынга ФВФ системаларын тургузарынга күрүне керээлерин чарган.
Тыва Республиканың Тудуг яамызы национал төлевилел-биле үш федералдыг төлевилелди боттандырарын планнаан: «Чурттакчылыг девискээрлерде инфраструктураны хөгжүдери», «Чурттаар оран-сава» база «Таарымчалыг хоорай хүрээлелин тургузары».
«Чурттакчылыг девискээрлерде инфраструктураны хөгжүдери» төлевилел-биле 19 кол чурттакчылыг черлерни хөгжүдеринге регионалдыг программаны ажылдап кылган, ооң даңзызын РФ-те регионалдыг сайзырал талазы-биле Чазак комиссиязы бадылаан. Амгы үеде кол чурттакчылыг черлерни хөгжүдер программа тускай системада медээлер хыналдазын эртип турар. Программалар чурттакчылыг ол черлерниң инфраструктура объектилериниң амгы байдалынга үнелелди болгаш ону хөгжүдер ажыл-чорудулганың даңзызын киирген.
«Таарымчалыг хоорай хүрээлелин тургузары» федералдыг төлевилел күүселдези-биле 2025 чылда 28 хөй-ниити шөлдерин чаагайжыдып, Кызыл, Шагаан-Арыг, Туран хоорайларга таарымчалыг хоорай хүрээлелин тургузары-биле Бүгү-россия чергелиг мөөрейге тиилээн үш төлевилелди боттандырары планнаттынган. Хөй-ниити шөлдериниң ниити тудуушкуну 45 хуу белен деп санаан. Кызыл (Сукпак суур), Тес-Хем, Бии-Хем (Аржаан суур) база Улуг-Хем кожууннарда дөрт объектиде ажылдар доозулган.
База ол ышкаш 2025 чылда XIII Бүгү-россияның тергиин төлевилелдер мөөрейинге тиилээн ийи төлевилел: Ак-Довурак хоорайда «Ак тоолчургу чугаа» төлевилели (ол 95 хуу белен), Чадаана хоорайда «9 кожуун төвү» төлевилел (96 хуу белен) дооступ турар.
Тываның Тудуг яамызы «Амыдыралга инфраструктура» национал төлевилелдиң «Чурттаар оран-сава» федералдыг төлевилелин боттандырары-биле, 2019 чылдың соонда чаартынган чуртталга фондузунуң үлүүн көвүдедир дөрт көргүзүгнү болгаш ийи хемчегни чедип алыр дээш, чуртталга бажыңнарының тудуунуң хемчээлин болгаш бир кижиге онааштыр чурттаар черниң ниити шөлүн улгаттырар, ол чурттаар арга чок чуртталга бажыңнарындан көжүрген хамаатыларның санын көвүдедери-биле ажылды чорудуп турар.
Тудуг сайыдының оралакчызы Салим Санчиниң демдеглээни болза, көргүзүглерниң көвей кезии чедип алдынган, чыл төнчүзүнге чедир оларны ажыр күүседири планнаттынган.
Чазак Даргазының оралакчызы Олег Лукин бердинген сан-чурагайларны түңнеп тура, ажылды доозарының хуусааларын сагып, бооп болур чүүлдерни барымдаалап, оларны дүрген чайладыр дээш ажылдаары чугула деп чугаалаан.