Бүгү-российжи долгандыр хүрээлел камгалалының эртем-шинчилел институду («Экология» РЭШИ) 2023 чылдың сентябрьдан 2024 чылдың февральга чедир Кызыл хоорайның агаарының хирленгенин, чылыдылга черлериниң хөмүр хүлү-биле өске-даа химиктиг бүдүмелдер, хоралыг чүүлдер-биле каттышкаш хөөленирин эвээжедиринге мурнады боттандырар угланыышкыннарның санаашкынын чоруткан.
Кызыл хоорайның агаарының хирленгенин эвээжедир дизе, автономнуг котельная объектилерин «Кызылдың ЧЭТ» АН-ның төпчүткен чылыг хандырылгазынче шилчидерин боттандырып турар.
Амгы үеде «Арбын» СБ, Кызылдың 10 дугаар школазын, «Кызылдың ПКУ», «ТР-ниң кадык камгалалының ААЭ албан чери», «Лунсин» административтиг черни чылыгда кожуп турар. «Арыг агаар» төлевилелдиң боттандырылгазы Кызыл хоорайда экологтуг байдалды экижидеринче, багай экология-биле холбаалыг аарыгларны эвээжетпишаан, чурттакчы чоннуң амдыралының шынарын бедидер. Улаштыр хөй-ниити контролюнуң аргаларын ажыглавышаан, агаарның байдалын мониторингилээринче Кызыл агломерациязының чурттакчыларын хаара тудары планнаттынган. Шупту деңнелдерге чоруткан комплекстиг ажыл кедизинде Кызылда агаарның шынары кезээде эки турарын хандырар ужурлуг.
2023 чылдан бээр Кызылда база Каа-Хем суурда «Тываавтодор», «Тардан голд» бажыңнарын, «Техсервис» КХН-ниң диагностика пунктузун, Дружба кудумчузунда чуртталга бажыңнарынга хамаарышпас оран-саваларны, «Субедей» УСК-ны, «Тубтен Щедруб Линг» сарыг шажын хүрээзин, Московская кудумчузунда хөй квартиралыг дөрт бажыңны, коттеджтерлиг хоорайжыгашты, Каа-Хем суурда Шахтерская биле Песочная кудумчуларда административтиг бажыңнарны төпчүткен одалгаже шилчиткен.
«Экологтуг чаагай чорук» национал төлевилелдиң «Арыг агаар» федералдыг төлевилели Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң өзек угланыышкыннарының бирээзи болур. Кызыл, Каа-Хем база Сукпак суурларда кыжын агаарның хөөленирин эвээжедири база чурттакчы чоннуң амыдырал байдалын экижидери – ооң сорулгазы. 2022 чылда Россия Федерациязының чазаа Тываның чазааның дилээ-биле, Кызыл хоорайны агаары эң хирлиг 29 хоорайлар кирген ол төлевилелде кошкан. 2023 чылдың сентябрь 1-ден агаарның хирленгенин шинчилеп база анализтээр, хоралыг ышты эвээжедир ажылдарны чорудуп турар.