Майның 9-та Тыва Улуг Тиилелгениң 80 чыл оюнга тураскааткан Кызыл гарнизонунуң шериглериниң улуг чыскаалын чаңчыл езугаар эрттирген. Эртенгиниң 10 шактан эгелеп, гвардияның майору Александр Буренко баштаан шериг болгаш камгалал күштериниң база өөредилге албан черлериниң 25 парад бөлүктери Арат шөлүнге марштап эрткен. Байырлыг чыскаалды дирижер Пётр Черниковтуң удуртулгазы-биле Кызыл гарнизонунуң каттышкан үрер хөгжүм оркестри үдээн.
Арат шөлүнде төп сценаның чанында олуттарда саадаан дайынның болгаш күш-ажылдың хоочуннары парадтың эң-не хүндүткелдиг көрүкчүлери болган. Кызылда шериг чыскаалын сонуургаан кызылчылар болгаш найысылалдың аалчылары шөлдү долдур чыглып келген. А аңаа кээп шыдаваан улус ону интернет таварыштыр “Тыва 24” телеканалдың дорт дамчыдылгазындан көөр аргалыг болган.
Россия Федерациязының база Тыва Республиканың күрүне туктарын байырлыы-биле көдүреринден чыскаал эгелээн. Тыва Республиканың шериг комиссары Евгений Терехов езулалды башкарган. Ыдык ырының адаа-биле Россия Федерациязының, Тыва Республиканың күрүне туктарын база Ада-чурттуң Улуг дайынынга совет чоннуң тиилелгезиниң кол демдээ апарган Идрицаның 150-ки адыгжы дивизиязының шаап халдаашкын тугунуң хоолгазын Арат шөлүнче үндүрүп эккелген.
2025 чылда Кызылдың президентиниң кадет училищезин доозар кадеттер туктарны тудуп чораан. Училищениң шылгараңгай доозукчулары, олимпиадалар болгаш спортчу маргылдаалар тиилекчилери болгаш призерлары чыл санында ону тудар эргени ап турар. Тиилелге тугунуң хоолгазын алдын медальдыг доозарынга кордакчы, пауэрлифтингиге спорт мастери, вице-сержант Ганхуяг Тувшинжаргал, ол ышкаш олимпиадалар болгаш мөөрейлер тиилекчилери болгаш призерлары – алдын медальдыг доозарынга кордакчы, вице-сержант Кирилл Саражаков биле мөңгүн медальче кордакчы, улуг кадет Бадый Ховалыг ону ассисентилээн. Тук бөлүүнүң командири – Кежиктиг Куулар.
Кызыл гарнизонунуң начальниги, гвардияның подполковниги Вадим Кольмягин Ада-чурттуң Улуг дайынынга Тиилелгениң 80 чылынга тураскааткан парадка Кызыл гарнизонунуң шериглери белен дээрзин Тыва Республиканың Баштыңынга илеткээн. Владислав Ховалыг кижи бүрүзүнге эң үнелиг болгаш чугула байырлалдарның бирээзи-биле чыскаал киржикчилеринге, көрүкчүлерге болгаш келген аалчыларга байырын чедирген:
"Бистиң кырган-ачаларывыс болгаш өгбелеривис, фронтучулар болгаш тылдың ишчилери өлүм чок дайынчы болгаш күш-ажылчы маадырлыг чорукту кылгаш, делегей төөгүзүнче 1945 чылдың Тиилелгезин кииргеннер! Олар бистиң чуртувустуң хосталгазы болгаш хамаарышпас чоруу дээш тулчуп, фашизмден келир салгалдарны камгалааннар. Тиилекчи улуг салгалдың күчү-сүрлүг маадырлыг чоруунга төлептиг болуру - бистиң ыдыктыг хүлээлгевис! – деп, демдеглээш, - Май 9 - Ада-чурт камгалакчыларының маадырлыг болгаш эрес-дидим чоруунуң демдээ кылдыр Россияда шупту салгалдарга ыдыктыг хүн болуп арткан. Улуг байырлал-биле! Россия дээш! Тиилелге дээш! Ура, эштер!"
Владислав Ховалыгның байыр чедириишкининиң соонда, эрткен болгаш амгы үеде мөчээн маадырларга, тускай шериг опреациязының маадырларынга мөгейиг кылдыр сактыышкын минутазын чарлаан.
Дайынчы хөделиишкиннер хоочуну, халажылгада полицияның подполковниги, улуг кижизидикчи ашкы Март-оол Монгуштуң удуртканы Кызылдың президентиниң кадет училищезиниң барабанчыларының каттышкан ротазы чаңчыл езугаар чыскаалды ажыткан. Ук ансамбль - Россия Федерациязының Камгалал яамызының ортумак өөредилге организацияларында өөренип турарларның аразынга “Хөгжүм херекселинге тергиин күүседикчи” хөгжүм мөөрейинге ийи дакпыр тиилээн.
Чепсектиг күштер дайынчыларының, Россияның Камгалал яамызының албан черлериниң болгаш организацияларының парад киржикчилери: 55-ки аңгы гвардейжи мотоадыгжы бригада, 245-ки аңгы демир-орук батальону, ФАА Кызыгаар эргелели, Моолдуң Кызыгаар эргелели, Тыва Республиканың ККФАЭ, ОБЯ Тыва Республиканың КЭ, Красноярскиниң таможня албаны, ФСПА Тыва Республикада эргелели, Тываның күруниверситединиң шериг өөредилге төвү, Кызылдың президентиниң кадет училищезиниң дөрт бөлүү, Тываның кадет корпузу, Кызылдың 11 дугаар школазының кызыгаар клазының кадеттери, Кызылдың экономика болгаш эрге-хоойлу техникумунуң, Юнармияның, Кызылдың 3 дугаар школазының казактар клазы, 55-ки бригаданың аъттыг дайынчылары байырлыг чыскаалган.
55-ки аңгы гвардейжи мото-адыгжы бригаданың болгаш демир-орук бригадазының херээжен шериг албанныглары, ол ышкаш Моолдуң кызыгаар албанының шериг албанныглары хүндүлүг аалчылар кылдыр парадка бир дугаар киришкеннер. Моолдуң Кызыгаар камгалалының кол эргелелиниң парад бөлүүн 45-ки кызыгаар отрядының начальнигиниң оралакчызы, подполковник Лхагва-Очир Очирсурен удуртуп чораан.
Парадка 55-ки аңгы гвардейжи мотоадыгжы бригаданың шериг техниказы база киришкен. Чыскаалды чаңчыл езугаар «Өлүм чок полк» дооскан, ооң киржикчилери мурнунга өгбелериниң чуруктарын тудуп алгаш, «Журавлиниң» аялгазы-биле оожум эрткеннер. «Тиилелге хүнү» деп өлүм чок ыры-биле чыскаал доозулган. Бир шак хире үргүлчүлээн, 10 муң ажыг киржикчилерлиг байырлыг чыскаал Арат шөлүнде көрүкчүлерни база хаара туткан.