Тыва Республиканың Конституция хүнүнде, Тываның школачылары Ада-чурттуң Улуг дайынынга Тиилелгени чедип алырынга тываларның үлүг-хуузун билип алганнар. «Билиг» ниитилелиниң организастааны Билиг.Баштайгылар тускай хевирлиг марафон-биле хемчег болуп эрткен.
«Билиг» ниитилелиниң лектору, Тываның аныяктар херектериниң талазы-биле сайыды Субудай Оюн экскурсия мурнунда, Тыва Республиканың Үндезин хоойлузун 2001 чылдың май 6-да хүлээп алганын чугаалаан. Үндезин хоойлу 2 кезектен, 17 эгеден болгаш 143 чүүлден тургустунган.
«Республиканың кол хоойлузун камнап, бодувустуң төөгүвүстү, чедиишкинеривисти хүндүлээри – бистиң хүлээлгевис» – деп, лектор чугаалаан.
Тыва чоннуң дайынчы болгаш күш-ажылчы алдарының турскаалдарынга экскурсиялаан. Бир дугаарында «Кызыл кош» тураскаалынга доктааганнар. Тыва чоннуң фронтуже аъш-чем болгаш өске-даа дузаламчыны чорудуп турарын сиилбип көргүскен хүлерден шуткаан тураскаалды чартык долгандырыг кылдыр маны даш-биле кылган.
«Тураскаал тыва чоннуң күш-ажылчы үлүүнүң дугайында төөгүп турар. Бөдүүн араттар Ада-чурттуң Улуг дайынының чылдарында Кызыл Шеригге улуг дузаны көргүскен..Фронтуга херек бүгү-ле чүүлдер – мал-маганны, аъш-чемни, тараа-быдааны, эъттерни, чылыг хептерни болгаш идиктерни чорудуп турган» – деп, Субудай Оюн тайылбырлаан.
Оон аңгыда хүлерден шуткаан аъттыг шериг - тыва эки турачыларга тураскаалды сонгуургааннар. Төөгүнүң оруун эдерген селгүүстээшкин «Тиилелге шөлү» мемориалдыг комплекске доозулган.
«Мындыг арга-хевир меңээ дыка солун болду. Лектордан айтырыгларны ыятпайн салгаш, тодаргай харыыларны алдым. Өгбелеривистиң төөгүзүн билири кайы хире херек дээрзин ам-на билдим» – деп, Ксения Хертек чугаалаан.
Регионнарның баштыңнары болгаш чурттуң өске-даа күрүне ажылдакчылары «Билиг-биле экскурсияларны» Ада-чурттуң Улуг дайынының болуушкуннары-биле сырый харылзаалыг онзагай болгаш төөгүлүг черлерде эрттирип турар. Шак ындыг хемчеглер Билиг.Баштайгылар марафоннуң Тиилелгениң 80 чылынга тураскааткан тускай хевири болур.