Тывага Дээди Хуралдың сессиязының ээлчеглиг хуралы болуп эрткен. Аңаа республиканың Чазааның 2024 чылда ажыл-чорудулгазының түңнелдериниң дугайында депутаттарга таныштырган. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг чылдың кол түңнелдериниң дугайында чугаалаан.
Хөй-ле чугула болуушкуннар аразындан 2024 чылдың сентябрьда Россияның Президентизиниң эрттиргени Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң талазы-биле хуралын ол чугулалаан. Бо хуралга Владимир Путин чурттуң Чазааның мурнунга регионнуң эң-не чугула угланыышкыннарының талазы-биле сорулгаларны салган.
Ылаңгыя транспорт төлевилелдери, Үлетпүр объектилериниң болгаш социал адырның энергия хандырылгазының комплекстиг планын күүседир талазы-биле ажыл чаа идигни алган. Россияның мурнакчы корпорациялары – «Ростех», «Россети», «Роснефть» – республикага инвестициялар-биле келгеш, чүгле чаа бүдүрүлгелер болгаш ажылчын олуттарны тургузар эвес, оон аңгыда, социал объектилерни тударынга база идепкейлиг дузалажып турар. «Эльбрусметалл Литий» Качык суурда школаның капитал септелгезин кылгаш, Эрзин суурда спорт залын тудуп доозуп турар.
Республиканың Баштыңы кол макроэкономиктиг көргүзүглерниң чогумчалыг шимчээшкинин демдеглээн. Регионнуң ниити продуктузу 13,6 млрд рубльге өскеш, 136 млрд ажа берген. Кол капиталче инвестициялар 2020 чылдың деңнелинге четкен. Тудуг адыры эң тергиин түңнелдерни көргүзүп, биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чорук идепкейлии-биле сайзырап, бараан саарылгазы өзүп турар.
Республикага тудуг рыногун элээн дүргедедипкен 2 хуу чиигелделиг ипотеканы база узаткан. Шагаан-Арыг биле Ак-Довурак хоорайларга чаа котельнаяларны тудар дугайында шиитпирни федералдыг деңнелге хүлээп алган. Тыва Ак-Довурак – Абаза оруун, суггарылга системаларын чаартыр, ветеринария албанын күштелдирер деткимчени база алыр.
Оон ыңай 2025 чылда Республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң тускай чаа программазының боттанылгазы база эгелээр. Ук программаже экономика талазы-биле тускай зонаны тургузары, туризм инфраструктуразының тудуу, тудуг материалдарының бүдүрүлгелери, деткимче төлевилелдер кирип турар. Чүгле ооң иштинге безин 94 чаа ажылчын олуттар тургустунар.
Барык адыр бүрүзүнде канчаар-даа аажок улуг сорулгалыг төлевилелдер бар. Республиканың он суурунга фельдшер-акушер пунктуларын болгаш ийи амбулаторияны тудар. Кызыл хоорайның оң талакы эриктер дачалары боду поликлиникалыг апаар. Республикага “Көдээ черниң культура ажылдакчызы” деп программа эгелээр. 8 Культура бажыңын септээри, 2 клубту тудары планнаттынган. Чуртталга-коммунал ажыл-агый адырында бир дугаар бок болбаазырадыр бүдүрүлге кылыр сорулга салдынган.
Республиканың Баштыңы тускай шериг операциязының киржикчилери болгаш оларның өг-бүлелери-биле ажылдаарынче онза кичээнгейни угландырган. Республика оларны деткиир системаны тургузуп шыдаан. Ооң бюджеди 2024 чылда 1 млрд рубль ашкан. Дайын хоочуннары чурум ёзугаар бир дугаарында медицина болгаш катап тургустунар талазы-биле база социал дузаны ап турар. «Маадырларның үези» деп президентиниң программазынга 30 ажыг чаңгыс чер-чурттугларывыс киришкен. Чаа эгелээн «Тываның маадырлары» төлевилелче 600 ажыг дайын хоочуну кирген. ТШО киржикчилериниң өг-бүлелеринге бажың тудуп алыр черлерни берип турар. Оларның ажы-төлү республиканың лагерьлеринге халас дыштаныр эргелиг. Деткимче доктаамал калбарып, регионалдыг болгаш муниципалдыг деңнелдиң чаа дузаламчы хевирлери немежип турар.
Республикада 30 муң ажыг хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерже база эрге-чагырга шак-ла ындыг кичээнгейни угландырарын оралдажып турар. Олар халас эмнерден эгелээш коммунал ачы-дуза төлевирлериниң чиигелделеринге чедир социал деткимчениң 11 хевирин ап болур. Гуманитарлыг дуза хемчеглери-биле кады экономиктиг хөгжүлде ядыы чорукту 23,5 хуу чедир, а ажыл чок чорукту 4,9 хуу чедир эвээжеткен.
Тываның Баштыңы болгаш чазактың сайыттары муниципалдыг оруктарның тудуунуң болгаш септелгезиниң, суурларже аныяктарны хаара тударының, ТШО киржикчилеринге болгаш оларның өг-бүлелериниң кежигүннеринге чаа деткимче хемчеглериниң дугайында депутаттарның айтырыгларынга база харыылаан. Депутаттар ол бүгү айтырыгларга долу харыыларны алганнар.