Тываның Чазаа республиканың эрткен чылда кылган база 2023 чылда кылыр ажылдарының дугайында отчетту белеткээн. Тываның Чазааның бирги вице-премьери Владимир Донских отчеттуң кол темаларын илеткеп, эрткен чылда республиканың чедип алганы кол көргүзүглерин таныштырган.

Нина Ендан-Сюрюновна Саая база ооң уйнуу Айзаның амыдыралында өөрүшкүлүг болуушкун болган - элээн каш чылдар иштинде түр чуртталга шөлдүг турган кырган-авашкыларның Кызылга чурттаар чериниң айтырыы шиитпирлеттинген. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның даалгазының соонда, өскүс дээш оочурда турар Айзага бажың бээрин дүргедеткен.

Неделя санының мониторинг сан-чурагайы-биле алырга, Тывада саргы сезонунуң эгезинден бээр 12 кижи саргыга ызырткан, оларның бежи - 17 харга чедир бичии уруглар дээрзи демдеглеттинген.

Тываның чурттакчылары 2015 чылдың март 1-ге чедир чурттаар бажыңнар туткулап алган боттарының чер участоктарын бөдүүнчүткен чурум-биле хоойлу езугаар күштүг кылдыр кылдырып ап болур.

Кызылда Улусчу чогаадылга бажыңынга болуп эрткен байырлыг хуралга башкылал ажылының регион тиилекчизиниң адын чарлаан. Чеди-Хөл кожууннуң Хову-Аксы школазының англи дыл башкызы Алдын-кыс Куулар «Чылдың башкызы - 2023» хүндүлүг аттың база бир миллион акша түңнүг кол шаңналдыг эдилекчизи болган.

Апрель 1-де “Чылдың башкызы” мөөрейниң регионалдыг чадазының ажыдыышкыны болуп эрткен. Аңаа ниитизи-биле кожууннарга тиилекчи болган 233 башкы киржип чедип келген. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг­ның даал­газы-биле бо чылын, ооң мурнунда чылда дег, ниити шаңнал фондузун 5 сая рубль кылып каан. Мөөрейге тиилекчи болуп, “Тыва Республиканың чылдың башкызы – 2024” деп атты чаалап алган башкы шаңнал кылдыр 1 сая рубльди алыр. Ол ышкаш федералдыг деңнелге Тываның адын камгалап киржир эргелиг болур.

Республиканың эмнелгелеринде Кадык камгалалынга хамаарышкан национал төлевилелдер болгаш ре­гион удуртулгазының деткимчези кончуг улуг рольду ойнап, чурттакчы чонга эмчи дузазын алырынга эптиг байдалды тургузуп турар. Оларның аразында Тес-Хем кожууннуң төп эмнелгези күрүне деткимчезиниң ачызында сайзырап турары көскү. Ол дугайын улуг эмчиниң оралакчызы Буян Маадыр-оол чугаалап турар.

2023-2024 өөредилге чылында Тываның өөредилге албан черлериниң ном саңының фондузу 55 сая ажыг рубльге саткан чаа өөредилге номнары-биле (89040 кезек) четчелеттинер.

Кызыгаар чоогунда чыдар кожуун, сумуларның девискээринге өрге-күжүген, тарбаганнар аразынга чума аарыы бо-ла илереттинип келир. Бир эвес аарыг амытаннарга дээп, эъдин чиир болза, кижиже халдай бээриниң айыылы улуг. Аарыг өрге-күжүгенге, тарбаганга дээп, оларның эъди-кежин союп, бузуп турар үеде холун кезип алган таварылгада, балыгже чуманың вирузу дораан кире бээр. Ук аарыг дыка дүрген нептереп, долган­дыр кижилерже халдай бээр дээр­зин эпи­демиолог эмчилер тайылбырлап турар. Ол ышкаш чедир хайындыртынмаан тарбаган эъдин чиирге, база чума аарыы­ кижиже халдай бээр.

"Социал хөмүр" губернатор төлевилелинге киржир күзелдиглер документилерин 2023 чылдың февраль 1-ден март 31-ге чедир дужаап турар. Бо хүнге чедир 3600 ажыг өг-бүле документилерин дужааган. Билдириишкинни тус черлерде Уругларга болгаш өг-бүлелерге дуза чедирер төптерге, Кызыл хоорайда - Бай-Хаакская кудумчузунуң 6 дугаар бажыңда кабинетке киирер.

ТР-ниң Баштыңы Владислав Ховалыг Культура ажылдакчыларының хүнүн таварыштыр байыр чедирген:
"Культураның хүндүлүг ажылдакчылары! Профессионал байырлалыңар таварыштыр эң-не чылыг байыр чедириишкинин хүлээп көрүңер!

Республиканың удуртукчузу Владислав Ховалыг Елена Хардикованы Өөредилге сайыды кылдыр томуйлаан.

«Өөредилге адырын эки билир, күрүнениң дылдарының хөгжүлдези болгаш Өөредилге яамызының ажыл-агыйы дээш сагыжы аарып чоруур арга-дуржулгалыг удуртукчу херек. Өөредилге яамызы – эрге-чагырганың чугула күүсекчи органнарының бирээзи. Ында садик барып турар уруглар, өөреникчилер, сургуулдар болгаш башкылар дээш 110 муң кижи хаара туттунган. Ооң кырындан ада-иелерни немээр болза, Тываның хөй кезии ук яамыга хамааржыр.

Бо хүннерде Республиканың Баштыңының бот-идепкейи-биле сураглыг мессенджерлерде хоруглуг арага садып-саарып турарының дугайында дыңнадып болур чат-боттар (чат-бот – харылзаа тударынга автоматчыткан система) ажылдап эгелээн. Ол бот-идепкейниң техниктиг деткимчезин Тывада Регионну удуртур төп (ЦУР) хандырып турар, кирген бирги дыңнадыгларның ажыл-чорудулгазын база ол төп чорудар.