Быжыг сорук, изиг күзел турда...

«Тыва — хөгжүлдениң девискээри»

Июль 15-те Таңды кожууннуң Дүрген-Оруу деп черге «Тыва — хөгжүлдениң девискээри» («Дүрген–2014») аныяктарның өөредилге чыыжының байырлыг ажыдыышкыны болуп эрткен. Ону дөрт чыл дургузунда ТР-ниң Чазааның деткимчези-биле ТР-ниң Аныяктар болгаш спорт херектериниң талазы-биле яамы, Тыва Республиканың Аныяктар чазаа белеткеп эрттирип турар. 

Бо чылын чыышка Тываның 16 муниципалдыг тургузугларындан  болгаш Москва, Санкт-Петербург, Новосибирск, Томск, Иркутск, Абакан дээш, оон-даа өске хоорайларда өөредилге черлериниң студентилериниң 14 землячестволарындан ниитизи-биле 400 ажыг кижи киржип турар. Чыыштың программазы ажыктыг болгаш солун. Хүннүң бирги чартыында аныяктар өөредилгелерге киржип, арга-дуржулгазын, билиглерин байлакшыдып алыр, ооң соонда дыштанылга болгаш спорт хемчеглеринге идепкейлиг киржип турар. Өөредилгени ийи аңгы хевирге тодараткан: «Социал төлевилелдерни ажылдап кылыры» база   «Аныяк сайгарлыкчының школазы». Чедиишкинниг сайгарлыкчы чоруктуң дүрүмнери болгаш ооң ужур-дузалыг чорудулгазының дугайында кичээлдерни Красноярск хоорайның экономика институдунуң башкызы С.В.Трунов, аныяктар херектериниң талазы-биле федералдыг агентилелдиң Тыва Республика талазы-биле куратору А.В.Грищенко, Москваның делегей чергелиг бизнес школазының башкылары А.В.Крылов, И.Б.Крымский база республиканың ат-алдарлыг актерлары, Тываның янзы-бүрү албан черлериниң ажылдакчылары эрттирер.

ТР-ниң спорт болгаш аныяктар херектериниң талазы-биле сайыды Уран-кыс Мижит-Доржу:

— Чыыштың эгези 2008 чылда салдынган. Эрткен чылдар дургузунда аңгы акшаландырыышкынны чедип ап, материал-техниктиг баазаны экижиткен бис. Оон аңгыда чыыштың өөредиглиг кезээн шынарлыг болгаш оон-даа чедимчелиг болдурары-биле ажылды доктаамал чорудуп турар. Ооң мурнунда ТывКУ-нуң, «Аныяк» өөредилге төвүнүң башкылары-биле ажылдап турган болзувусса, ам Томск, Новосибирск, Красноярск, Москва хоорайлардан башкылар Тывага кээп, эгелеп чоруур аныяк сайгарлыкчыларга өөредилгени эрттирип турар. Ооң түңнелинде аныяктар боттарының бизнес төлевилелдерин кичээнгейлиг ажылдап кылып билир апарган. Мооң мурнунда чылдарда деткимче акша-хөреңги алган уругларывыс сайгарлыкчы чоруун улам хөгжүдүп, ажылчын олуттарны тургузуп, амгы үеде солун бизнес төлевилелдерниң ээлеринге арга-сүмезин берип, дузалажып чоруур.  Аныяктарга мындыг хевирлиг өөредилге чыыжын тургузуп, ону эрттиреринге дузалажып чоруур ТР-ниң Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оолга өөрүп четтиргенивисти илередип тур бис.  Бо чылын чыышты Россия биле Тываның демнежилгезиниң 100 чылынга тураскааткан. Маңаа база аныяктар бизнес төлевилелдерин камгалаан    соонда тодаргай түңнелдерни  үндүрүп, тиилекчилерни илередир бис. Төлевилелдер шупту солун, ынчангаш уругларның аразында маргылдаа чидиг – деп чугаалаан.

Чыыштың киржикчилери Москва, Новосибирск хоорайларның студентилери «Арагалаашкын, наркомания, чединмес чуртталга талазы-биле социал төлевилелдер белеткээр бис» — деп чугааладылар. А ТывКУ-нуң студентилери «Тыва дылда төрел-бөлүк хамаарылгаларны адаары» дээр төлевилелди камгалаар. Бай-Тайга кожууннуң аныяктары чечектерни өстүргеш, садып-саарар сайгарлыкчы чорукту нептередир талазы-биле бизнес төлевилелин мөөрейге киириштирер. Чыыштың киржикчилериниң бо хүнде сеткил-хөөнү, хей-аъды бедик, омакшылдыг, боттарының сорулгаларын чедип алыр дээш бүгү-ле күжүн салырынга белен, быжыг  тура-соруктуг, изиг чүткүлдүг. Оларның бо көдүрлүүшкүннүг байдалы сайгарлыкчы чоруунга база дузалаар-ла болзунам!

Азияна Тау.

"Шын" солун