Хөгжүлдени ыяап алыр

Тываның мелиорациязы

Июль 15-те ТР-ниң Чазааның Бажыңынга РФ-тиң көдээ ажыл-агый яамызының Мелиорация департаментизиниң директору Даниил Путятинниң удуртулгазы-биле ажыл-агыйжы хурал болуп эрткен. Аңаа ТР-ниң көдээ ажыл-агый, экономика, саң-хөө, чер болгаш өнчү-хөреңги хамаарылгаларының сайыттары, Таңды, Чеди-Хөл кожууннарның чагырга даргалары база «Тывамелиоводхоз» эргелелиниң директорунуң хүлээлгелерин күүседип турар Иван Космогоров олар киришкен.

Республиканың мелиоративтиг комплекизиниң чаартылгазының талазы-биле федералдыг ведомство-биле кады чорудар хемчеглерниң дугайында сайгарып чугаалажыры — хуралдың кол айтырыы болган. «РФ-тиң көдээ ажыл-агый сайыды Николай Федоров биле Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң мелиорация чаартылгазының талазы-биле ат салган шиитпири езугаар Даниил Путятин Тывада чедип келген» — деп, республикада  агроүлетпүр комплекизиниң адырын харыылап турар, ТР-ниң Чазааның Даргазының оралакчызы Сергей Огнев чугаалаан. «Республикада ниитизи-биле 49 суггарылга системазы бар, оларның сези федералдыг өнчү-хөреңгиде. Республикада херек кырында чүгле 37, ооң иштинде 5 күрүнениң база 32 муниципалдыг суггарылга системаларын ажыглап турар. Оларның хөй кезиинге капиталдыг септелге болгаш чаартылга негеттинип турар. 14,2 муң гектар азы шөлдерниң 45, 8 хуузу суггартынып турар. Малдың шупту хевирлериниң сан-түңү езугаар Сибирь федералдыг округта Тыва бирги черни ээлеп турза-даа, моон соңгаар мал чеминиң баазазын улгаттырбас болза, мал ажыл-агыйының сайзыралы болдунмас. Черлерниң суггарылгазы чокта ону чедип алыры берге» — деп С.Огнев демдеглээн.

Ийи хүн дургузунда Даниил Путятин Бии-Хем кожууннуң Туран, Таңды кожуунда Дүрген болгаш Шанган, Чеди-Хөл кожуунда Элегес, Чаа-Хөл кожуунда Ай-Мырлыг, Терезин  дээш алды суггарылга системаларының байдалын хынап көрген.  Оон аңгыда ТР-ниң көдээ ажыл-агый яамызының, «Тывамелиоводхоз» эргелелиниң ажылдакчылары болгаш муниципалдыг тургузугларның удуртукчулары-биле ужурашкан. Дүрген, Шанган, Элегес суггарылга системаларын федералдыг өнчү-хөреңгиже шилчидериниң дугайында чугаалажып турар болганда, оларны дарга онза кичээнгейлиг көрген.

Суггарылга системаларының көрүлдезиниң соонда, республиканың мелиоративтиг комплекизиниң дугайында ниити байдал билдинип, кайда чидиг айтырыглар база эки талалар барын чугаалап болур дээрзин Даниил Путятин демдеглээн.

«Бис «2014-2020 чылдарда Россияның көдээ ажыл-агый черлериниң мелиорациязының сайзыралы» деп федералдыг программага дүүштүр ажылдап турар бис. Ооң кол угланныышкыннарының бирээзи – амгы үеде бар федералдыг ужур-дузалыг системаларны чаартыры болгаш суггарылга системаларын чаартыр база эде дериир дээш, тус черниң бараан бүдүрүкчүлериниң чарыгдалдарын субсидиялаарының талазы-биле регионнарның чарыгдалдарын акшаландырары болур. Комплекстиг ажыл-чорудулга болгаш салдынган акша-хөреңгини ужур-дузалыг база дээштиг ажыглаары – программаның кол негелдези. Чижээлээрге, иштики ажыл-агыйжы мелиоративтиг четкилеринде бараан бүдүрүкчүлери инвестиция акша-хөреңгини салган болза, ынчан чүгле  федералдыг өнчү-хөреңгиде турар кол системаларының чаартылгазы болур» — деп чугаалаан.

«Федералдыг деткимчениң  база бир негелдези — мелиорация хөгжүлдезиниң талазы-биле регион программазы турар ужурлуг. Тывада ындыг программа бар. Ынчангаш моон соңгаар үре-түңнелдиг кады ажылдажылга дээш кайы-даа тала сонуургалдыг. Yстүнде айыттынган үш суггарылга системаларының документ-савыырын чогууру-биле белеткеп кылгаш, инвесторларны хаара тудар болза, федералдыг өнчү-хөреңгиже шилчидериниң барымдаазы бар» — деп, Д.Путятин айыткан. Ажылдаарынга белен, сонуургалдыг, кызымаккай кижилер турда, Тыва Республикага мелиорация комплекизи чаартынып, хөгжүүр ужурлуг дээрзин, Даниил Путятин хуралды түңнеп тура чугаалаан. 

 Азияна Тау белеткээн.