Чаа рынок ажыттынган

Кызыл хоорайда «Сайзырал» деп тускайланган көдээ ажыл-агый рыногу ажыттынган. Садыг-саарылганың чаа тудуу Тыва Республиканың Чазааның болгаш бүдүрүлге черлериниң демниг кады ажылдажылгазының түңнели болур. Ону «Роскөдээ ажыл-агый банкызы» чээли акша-хөреңгизи болгаш «Тыва Республикага 2012-2020 чылдарда көдээ ажыл-агыйны болгаш көдээ ажыл-агый барааннарын, чиг эдин болгаш аъш-чем рыногунга идигни берип хөгжүдери» деп республиканың тускай сорулгалыг программазындан үндүрген субсидия-биле акшаландырып туткан. Төлевилелдиң ниити өртээ — 93,4 млн. рубль болган.

Арат ажыл-агыйларының, аъш-чем болбаазырадыр бүдүрүлгелерниң төлээлери болгаш садып алыкчыларның четтикпейн манап турганы рыноктуң байырлыг ажыдыышкыны май 10-да болган.

Ооң ишти делгем болгаш чырык. Аъш-чемниң сүүзүннүг шынарын камнап-кадагалаар тускай соодукчу-делгиирлер, ногаа болгаш чимис аймаан  шыгжап кадагалаарынга таарымчалыг байдалды тургузар агаарның сериинин болгаш шыгын хынаар херекселдер, изиг-соок суглуг чунар раковиналар-биле  дериттингенин шупту магадап үнелээннер.

«Сайзыралдың» бир дугаар ажыл хүнүнде Чаа-Хөлдүң, Тес-Хемниң, Чеди-Хөлдүң, Чөөн-Хемчиктиң, Кызыл кожууннуң араттары, ол ышкаш «Тыва сүт» күрүнениң унитарлыг бүдүрүлгезиниң  боттарының аъш-чем барааннарын делгеп саткан. «Тывага бүдүрген ак чемниң янзы-бүрү хевирлерин эптии-биле мынчаар делгеп салганын ооң мурнунда черле таварышпаан бис. Садып алыкчыга барааннарны шилиир арганы, таарымчалыг өртекти болгаш эки байдалдарны тургускан чаа рыноктуң ажыттынып келгени эки-дир» — деп, Кызылдың чурттакчылары Сениннерниң өг-бүлези магадаанын чажырбайн чугаалааннар.

«Бо садыг төп одалганың болгаш изиг-соок сугнуң, канализация­ның системазы-биле чаңгыс аай хандыртынган ниити тудуг болур. Садыглаар залдың ниити шөлү 776,7 дөрбелчин метр, 148 садыглаар олуттуг. Залды соодукчулар болгаш агаар сериидедир херекселдери, садыг делгиирлери-биле шимеп кылган. Оон аңгыда кафе болгаш барааннарның шынарын доктаамал хынап көөр ветеринарлыг лаборатория ажылдап эгелээн. Эътти бузуп оонактаар дериг-херекселдерлиг тускай өрээлдиг. Саарлыкчыларга эптиг байдалдарны тургускан,  уштунар болгаш арыгланыр өрээлдерни тускайлап аңгылаан. Шээр малды диригге садып-саарар тускай девискээр тургузарын планнап турар бис. Ниитизи-биле   бүдүрүлгениң ажылынга 32 кижини хаара тудар бис.  Рынок  9 шактан 19 шакка чедир дыштаныр хүн чок ажылдаар» —деп, көдээ ажыл-агыйның бүдүрүлге кооперативиниң удуртукчузу Любовь Ооржак демдеглээн.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол республикага эргежок чугула объектиниң ажыттынганы-биле «Сайзырал» кооперативтиң коллективинге байыр чедирбишаан, демдеглээн: «Рынокту тудуп доозупканывыс дээш өөрүүр-дүр мен. Көдээ ажыл-агый барааннарының бүдүрүкчүлери болгаш «Чаңгыс суур — чаңгыс бүдүрүлге» деп губернатор төлевилелиниң киржикчилери  барааннарын өске улус таварыштыр эвес, а боттары садып-саарар аргалыг апарган-дыр. Бо рынок мал-маган өстүрүп, ногаа аймаа тарып, ак чем бүдүрүп турар көдээ черниң ишчилеринге ачы-дузалыг болур ужурлуг. Чаа болгаш шынары эки аъш-чемни таарымчалыг өртек-биле садып алыры хоорайның чурттакчыларынга эптиг байдалды тургузуп турар. Улустуң бүдүрген барааннарын баш удур садып алгаш, аңаа акша хуу немээш, садып-саарар улустар эвес, а садыглаар олуттарны бүдүрүкчүлер боттары ээлеп алыр болза эки. Чүгле дыштаныр хүннерде эртип турган көдээ ажыл-агый ярмаркаларының негеттинип турары шак ындыг рыноктар чонга чугула херек деп чүүлдү бадыткаан. Чоорту он хире рынокту ажыдарын планнап турар бис. Кызыл хоорайны долгандыр шөлдерде тарылга ажылын эгелээн бис. Ынчангаш ооң дүжүдүн садып-саарарынга мындыг эптиг байдалдарны тургузары база чугула болур».

Республиканың Баштыңы рыноктуң шуптузун эргий кезип көргеш, ооң удуртукчулары болгаш тускай мергежилдиг ажылдакчылары-биле ажыл-иштиң айтырыгларын сайгарып чугаалашкан. Садыгжыларга болгаш садып алыкчыларга чедиишкиннерни  күзээн.