«21-ги чүс чылдың ажылчын мергежилдери»

Май 1-де Арат шөлүнге Частың болгаш Күш-ажылдың байырлалынга тураскааткан «21-ги чүс чылдың ажылчын мергежилдери» деп республиканың 4-кү следу болуп эрткен. Чылдың-на эртип турар хемчег бо чылын ыраккы кожууннардан келген аалчыларның киржилгези-биле онзагай ылгалып көзүлген. 

Тываның барык бүгү өөредилге албан черлериниң сургуулдары, башкылары боттарының кылган ажылдарын делгепкен чоргаар бараалгап турарын көргеш, кижиниң сагыш-сеткили көдүрлүр болду. Республиканың эге болгаш ортумак өөредилге черлериниң сургуулдары мергежилдериниң аайы-биле мастер-класстарны база эрттирген. Чижээлээрге, Кызылдың эмчи колледжизиниң студентилери бичии өпеяаны канчаар шын шарыырын, ажаап-карактаарын айтып берип, чамдык улусту өөредилгеге киириштирди-даа. Келир үениң адалары болур аныяк эр кижилерниң сонуургал-биле көрүп турарын аажок чаптадым. Аныяк кыстар күзелдиг улустуң хан базыышкынын база хынап, черле келир үениң эмчилери болгаш, чонга янзы-бүрү сүмелерни берип турдулар. Бо өөредилге чериниң студентилериниң слетка чылдың-на идепкейлиг киржип турарын демдеглевес аргажок. Колледжиниң башкыларының чугаалап турары-биле алырга, бо чылын өөредилге черинде фитобар төлевилелин боттандырганы — канчаар-даа аажок улуг чедиишкин. Фитобарның дузазы-биле студентилерниң янзы-бүрү аарыгларын болдурбазын чедип ап турар. Ол ышкаш бо талазы-биле эртемнерни студентилер боттары көрүп, киржип тургаш, сонуургал-биле шиңгээдип алырлар. Чоокта чаа болуп эрткен «Амгы үениң чугула айтырыглары» деп темага болуп эрткен республика чергелиг конференцияга эмчи колледжизиниң студентилери тергиин эки билиин бадыткааш, шаңналдыг черлерже үнген.

Кызылдың тудуг техникуму демирден кылган болгаш ыяштан чазаан ажылдарын тодаргайы-биле көргүскен. Амыдыралга чугула херекселдерни чурттакчы чон олардан чиик өртекке садып ап турдулар. Көдээ ажыл-агый техникумунуң келир үениң мал эмчилери болур студентилери анай, хураганнарны эккеп алган, оларны канчаар ажаарын, эмнээрин тайылбырладылар. Бай-Тайганың Тээлиде № 13 училищезиниң сургуулдары улуг-бичии деспилер, тос-карактар, кочалдар, чонар-даштан чазаан суй белектер дээш, өске-даа ажылдарын делгээн. Ак-Довурактың даг техникумунуң студентилери химиктиг бүдүмелдеринден бээр делгеп салганы онзагай болду. Олар кандыг-бир тодаргай бүдүмелди канчаар алырын аппаратка көргүзүп, ону каяа ажыглаарын тайылбырлап турдулар. Даг техникуму ооң мурнунда профессионал училище турган болгай. Чүгле 2011 чылдан эгелеп училище биле Ак-Довурактың башкы техникумунуң каттышканы-биле техникум кылдыр эде тургустунган. Амгы үеде ында мергежилдерниң барык 80 хуузу даг ажыл-агыйы-биле холбашкан. Эрткен чылын техникумну 150 кижи доозуп, Тываның ховар, тускай мергежилдиг специалистери болган. Даг техникуму Тожуда «Лунсин» бүдүрүлгези-биле сырый харылзаалыг ажылдап турары билдингир. Амгы үеде техникумда 500 хире кижи өөренип, янзы-бүрү мергежилдерни чедип ап турар.

Тожунуң Тоора-Хемде №12 профессионал училищези бо чылын слетта бир дугаар киржип чедип келген. Оларның тос чадыры каракка кайы ырактан илдигип, кижиниң сонуургалын чайгаар хаара тырта бээр. Иштинче кире бээрге,  столда улуг балык шортан баштаан аъш-чем: янзы-бүрү кат-чимистен варенье, дузаан балык, ногаа аймаа, кештен даараан бөрттер дээш, чүнү чок дээр! Өөредилге чериниң башкызы Римма Чамыяңның чугаалап турары-биле алырга, училище 1996 чылда тургустунган болгаш сургуулдарны  бөрт даараар, казымал байлактар тывар дээш, беш янзы мергежилде өөредип турар. Мында башкыларның өөредилге чылының төнчүзүнде түңнел ажылдарын делгеп салганы бо. Амгы үеде училищеде 127 сургуул өөренип, мергежилди чедип ап турар. Тываның эң ыраккы булуңундан келген шыырак белеткелдиг аалчыларга кижи өөрүвес арга чок болду. Оларның ажылы бедик деңнелде дээрзи делгээн ажылдарын-на илдең.

Студентилер боттарының шилип алган мергежилдеринге аажок сонуургалдыг дээрзи делгелгеден көскү-дүр. Олар күзелдиг, а кол-ла чүүл улуг сонуургал-биле чонга ажылдарын бараалгадып турдулар. Бурунгаар чүткүлдүг, карактары кыптыгып турар бо аныяктар Тываның хөгжүлдезинге канчаар-даа аажок үлүг-хуузун кииреринге бүзүрел улуг.

Ол ышкаш Арат шөлүнге чогаадыкчы коллективтерниң болгаш тыва эстрада артистериниң  байырлыг концерти, аныяктарга дискотека чедиишкинниг болуп эрткен.

Алдынай Бады-Хоо.