Амыдыралдың дазылы – көдээ ажыл-агый

Көдээниң чымыжы

Чөөн-Хемчик кожуунда 2013-2014 чылдарда кыштаглаашкын түңнелдери болгаш часкы хову ажылдарынга белеткел дугайында кожууннуң көдээ ажыл-агый эргелелиниң даргазы Эдуард Эрес-оолович Бирлей-биле таныжып чугаалаштым.

— Эдуард Эрес-оолович, 2013-2014 чылда кыштаглаашкын канчаар эрткенин чугаалап көрүңерем.

— Бо чылын ниитизи-биле 10200 баш шээр мал, ооң иштинде төрүүр хой 54190 баш, 15000 баш бода мал, 6534 баш төрүүр инек, 5800 баш чылгы мал, 1942 баш төрүүр бе, 658 баш хаван кыштаглаашкынны хүр-менди эрткен. 54190 баш төрүүр хойдан бо хүннерде 18742 баш хураганны камгалап алган бис. Хой оолдаашкыны ам-даа уламчылап турар. 6534 баш төрүүр инектен 1654 баш бызааны онча-менди доруктуруп турар.

— Садып алганыңар уксаалыг төрүүр инектерниң талазы-биле байдал кандыгыл?   

— Чөөн-Хемчик кожууннуң Чыргакы суму девискээринде арат ажыл-агыйлыг Болат Монгуштуң кыштаанда 135 баш аът, уксаалыг бода мал кышты онча-менди эрткен. Бо малчынның 85 баш инээниң 29-зу бызаалапкан.

А Чадаана хоорайда Эльвира Саттың өдээнде 129 баш бода мал бар, оларның иштинде 37 төрүүр инектиң 15-жи оолдаан. Инек мал баштайгы дээрезинде агаар-бойдуска тааржып чадап, бергедээшкиннерге таваржып турган. Амгы   үеде олар бо бүгү­ге чаңчыгып, өөрени берген. Мал чеминиң курлавырын белеткээр ажылдар 2014-2015 чылдарда кыштаглаашкын планынче кирген. Бо хүннерде кожууннуң мал чеминиң курлавырында 6300 тонна сиген-ширбиил ам-даа бар.

 — Часкы хову ажылдарынга белеткел кайы хире чоруп турарыл, Эдуард  Эрес-оолович?

— Тараа шөлдерин суггарары-биле үш бөлүктү тургускан. 1772 гектар черге тараа культураларын болгаш мал чемин тарыыр деп сорулга салдынган. Тараа культураларын 326 гектар черге тарыыр. 37 тонна үрезин шыгжамырда белен бар. Арткан үрезинни республикадан дашкаар черлерден садып эккээр. Ол талазы-биле керээлер чардынган. Техника-биле байдалывыс нарын, ынчалза-даа «Росагролизинг» КХН таварыштыр тракторларны садып ап эгелээн бис.

— Көдээ ажыл-агыйны сайзырадыры-биле кандыг сорулгалар салдынганыл?

— Ийме суурнуң девискээринге 50 баш саар инектиң сүт-бараан фермазын тургузары көрдүнген. Чадаана хоорайның девискээринге мал согар биче цехти тургузар. Кожуунга мал ажыл-агыйын хөгжүдери-биле тус черниң чагыргазының хүлээп алган доктаалын күүседир дээш бүгү күжүвүстү мөөңнеп, кызымак ажылдап турар бис.

— Амыдыралдың кол дазылы – көдээ ажыл-агый. «Инектиг кижи — тодуг, хойлуг кижи — каас» деп үлегер домак бар. Ынчангаш көдээ ишчилеривистиң мал-маганы кожууннуң делгем, хостуг одар-белчииринге сыңмас кылдыр чаптылып чорзун деп йөрээп, салган сорулгаңар эчизинге чедирип, ажыл-ижиңер оон-даа улуг чедиишкиннерлиг болзун деп күзедим.

Автордан:  Бодум көдээ ажыл-агый шугумунга 34 чыл ажылдааш, хүндүлүг дыштанылгаже үнген мен. Ажылдап чораан үелеримде бодап чораан бодалдарым, күзелдерим амгы үеде боттанып чоруурунга амы-хууда өөрүп чор мен. Ылаңгыя биче бүдүрүлгелерниң тургустунуп турарынга кым чоргаарланмас боор. Ынчалза-даа кожууннарда алгы-кеш, дүк хүлээп алыр бүдүрүлге черлериниң ажыл-ижиниң шуудавайн турары хомуданчыг. Чоннуң бүдүрген барааннары, алгы-кежи чогуур өртектерге саартынмас, орулгазы барык чок деп болур. Бо талазы-биле тускай хемчеглерни ТР-ниң Көдээ ажыл-агый яамызы дүрген чорудары күзенчиг.

Дарый-оол Куулар,

ТР-ниң көдээ ажыл-агы­йының алдарлыг ажылдакчызы.