Тывага дуза — сенаторларның деткимчези-биле

Федерация Чөвүлелинде Тыва Республиканың хүннери

Россияның Президентизиниң май чарлыктарын күүседири-биле холбаштыр девискээрниң бюджедин чогумчударынче угланган хемчеглерни алырының чугулазының дугайында Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оолдуң Россия Федерациязының Федерация Чөвүлелиниң Бюджет болгаш саң-хөө рыноктарының талазы-биле комитединиң март 24-те болган хуралынга саналын сенаторлар чаңгыс үн-биле деткээннер. 

Хуралдың ажылынга федералдыг яамыларның төлээлери, чижээлээрге, Россияның саң-хөө сайыдының оралакчызы Андрей Иванов киришкен. Федерация Чөвүлелиниң комитединиң хуралынга Шолбан Кара-оол республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезинге шаптыктап, ооң күчүзүн ажыглаарынга доктар бооп турар чылдагааннарны айыткан. Ол дээрге, хамыктың мурнунда, Тываның Россияның өске девискээрлери-биле оруктар харылзаазы. Кызыл – Курагино демир-орук тудуу, республиканың казымал байлаан казып болбаазырадыры дээн ышкаш төлевилелдерни херек кырында боттандырар дээш, Тываның эрге-чагыргазы федералдыг яамылар болгаш өске-даа органнар-биле кады ажылдап, акша-хөреңгини шыдаар шаа-биле мөөңнеп турар. Бир эвес кол төлевилелдер боттаны бээр болза, Тываның шапкын сайзырап эгелээриниң баштайгы чадазы тургустуна бээр. Ынчангаш ону тургузарынга федералдыг төптүң дузазы амгы үеде кончуг чугула.

Девискээрниң бюджеди дотациялыг болгаш колдуунда социал угланыышкынныг. «Россияның Президентизиниң чарлыктарын долузу-биле күүседиринге биске бөгүн 4 млрд. рубль акша херек, а республиканың чылда бюджеди 19 млрд. рубль. Тываның чурттакчыларының чартыындан хөй кезии — 30 хар четпээн аныяктар. Ынчангаш бюджеттиң социал чүъгү дыка аар» — деп, Шолбан Кара-оол чугаалаан. Республиканың чидиг айтырыгларынга кичээнгейлиг болганы, Федерация Чөвүлелиниң комитединиң хуралынга оларны чугаалажып турары  дээш Тываның Баштыңы сенаторларга өөрүп четтиргенин илереткен.

Тывага дузалаарының эргежок чугулазын хуралга киришкен сенаторлар шупту демдеглеп, боттарының санал-оналдарын берген. «Тывага шагда-ла дузалаар ужурлуг турган бис – деп, Россияның шыырак политиктериниң бирээзи, сенатор Эдуард Россель чугаалаан. – Боду балыктазын дээш, аңаа сыырткыышты бээр-дир». Бюджет тургузарының Россияда негелделеринге Тывада байдал таарышпас, ооң бюджедин бир янзы негелделер-биле тургузар ужурлуг дээрзин ол демдеглээн. Тыва Республикага бүдүрүкчү күштерни тургузарының 2020 чылга чедир программаны Тываның Чазаа биле Россияның Экономиктиг сайзырал яамызы кады ажылдап кылырын сенатор Эдуард Россель саналдаан.

Марий Эл Республикадан сенатор Наталья Дементьева: «Тыва дээрге бистиң күрүневиске кичээнгейни хаара тударынга ажыктыг, онзагай девискээрлерниң бирээзи-дир» — деп чугаалаан. Республиканың девискээринден хөй скиф алдын тывылганын, тыва улустуң тывызык уран чүүлү хөөмей-сыгыттың чажыттарын Американың эртем-шинчилел институттарында шинчилеп турарын база сенатор демдеглээн.

Тывада хөмүр-даш тывыжын шиңгээдип алыры-биле холбаштыр «Кызыл – Курагино» демир-орук төлевилелинге саң-хөө деткимчезиниң дугайында чоокта чаа Россияның Президентизи-биле чугаалашкан дугайында Россияның саң-хөө сайыдының оралакчызы Андрей Иванов комитеттиң хуралынга киришкен сенаторларга дыңнаткан. Республиканың бюджедин чогумчудары-биле ап чорудар саң-хөө хемчеглерин тускай чугаалажып көөрүн база ол демдеглээн. Россияның саң-хөө сайыдының оралакчызының бо сөстерин деткип, ону хемчег кылдыр хуралдың протоколунга демдеглеп алырын сенатор Владимир Петров саналдаан.

Федерация Чөвүлелиниң Бюджет болгаш саң-хөө рыноктарының талазы-биле комитет хуралының киржикчилериниң саналдарын РФ-тиң Чазаанга дамчыдып бээр.

Бюджет болгаш саң-хөө рыноктарының талазы-биле комитединиң хуралынга Тыва Республиканың бюджедин чогумчудар талазы-биле айтырыгларны Федерация Чөвүлелиниң Даргазы Валентина Матвиенконуң деңнелинге чедир уламчылаар деп, комитеттиң даргазы Сергей Рябухин дыңнаткан. Тываның чидиг айтырыгларынга сагыш амыр эвес, оларны шиитпирлээр ажылдарга идепкейлиг киржип турары дээш, сенаторларга өөрүп четтиргенин ол илереткен.