Төрээн чуртун камгалаары—ыдыктыг хүлээлге

Февраль 20-де Тыва Республиканың Национал музейинге Тыва Республиканың Баштыңы—Чазааның Даргазы Шолбан Кара-оол шериг чоруурунга белеткенип турар оолдар-биле ужурашкан. Ада-чурт камгалакчыларының байырлалынга тураскааткан ужуражылгага «Дайынчы акы-дуңмалышкы чорук» хөй-ниити организациязының кежигүннеринден аңгыда дайын хоочуннары база келген. ТР-ниң шериг комиссары Юрий Марков, дайын шимчээшкиннериниң хоочуну полковник Сергек Шактар республиканың аңгы-аңгы булуңнарындан чедип келген оолдарга байырлал таварыштыр чаагай  чүүлдерни күзээн.

Эрткен чылын шеригже бистиң республикадан 1825 оол чоруткан, ол дээрге Россия деңнелинде эки көргүзүг. Шериг чоруур оолдарның кадыының байдалы багай эвес дээрзин комиссариаттың эмчилери демдеглеп турар. Эрткен чылын дайынчы мергежилдерге 315 кижини өөредип, республиканың шериг комиссариады салдынган сорулгазын тергиин эки күүсеткен. Бо чылын 255 оолдарны дайынчы мергежилдерге белеткээр, амгы үеде 23 кижи керээ езугаар шериг албан-хүлээлгезин эрттирип турар. Ол ышкаш дайынчы хоорайжыгаштың тудуу чоокку үеде эгелээр. Юрий Марков тудугнуң төлевилелин олурганнарга таныштырган.

Чазак Даргазы Шолбан Кара-оол Ада-чуртун камгалаар дээш, шеригже чоруурунга белеткенип турар аныяк кижилерге чагыг-сүмезин берген:

--Шериг дайынчы мергежилди чедип алыры эр кижиге алдар деп бодаар мен. Эрги ДОСААФ албан чери турган девискээрге дээди өөредилге чериниң шериг кафедраларын тургузар деп турар болгай бис. Аңаа аңгы-аңгы шериг кафедраларын организастаар болгаш республикада база бир улуг дээди өөредилге чери болур. Төрээн чуртун камгалаары — эр кижи бүрүзүнүң хүлээлгези. Ылаңгыя бистиң ыдык черивистен кончуг дээн эрес-дидим, аваангыр дайынчылар үнгенин билир бис. Ол дээрге-ле бир дугаарында тыва кижи Сүбедей-дир. Назынында, барык 40 чылдың дургузунда дайын-чаага чаңгыс-даа тиилеттирбээн деп чүвени бодап көрүңер даан. Бистиң тайга-сыннар хүрээленген бойдузувустуң, ижип өскен арыг суувустуң, эм-таң шынарлыг оъттар сиңген агаарывыстың ачызында мындыг кадык-шыырак, бедик тура-соруктуг кижилер үнген. Амгы үеде Россияның бүгү шериг армиязын чаңгыс чер-чурттуувус, камгалал сайыды Сергей Шойгунуң удуртуп турары канчаар-даа аажок чоргаарал. Чүгле ол дээш безин Тывадан шериг эрттирип барган оолдар боттарын төлептиг алдынар ужурлуг. Россияның Маадыры, Тываның оглунуң бүзүрелин оскунар эргевис чок. Ол дээрге алдар-дыр. Өске черге силерниң канчаар алдынып чорууруңардан хөй янзы омак чоннар тывалар кандыг улус дээрзин билип алыр. Ынчангаш шеригге онза харыысалгалыг, угаангыр-сагынгыр болуруңарны күзээр-дир мен. Силерниң артыңарда төрээн чуртуңар, чонуңарның алдар-ады бар, оларның аас-кежиктиг, тайбың чоруун камгалап турар бис дээрзин утпаңар!—деп, Шолбан Кара-оол оолдарга чагаан.

Ужуражылгага өске черлерде шериг эрттирип турар оолдар-биле интернет таварыштыр харылзашканы солун. Оларның ада-иелерин база бо ужуражылгаже чалаан. Оолдар ада-иези, чону, Чазак Даргазы-биле, хензиг үе дургузунда-даа болза, чугаалажыр аргалыг болдулар.  Оларның дыңнадып турары-биле алырга, шериг херээн эрттирери онза харыысалгалыг, шыңгыы, ынчалза-даа аажок солун. Чемгерип турары эки. Тывазының адын бедик тудуп, эки кичээлдеп турарлар. Оолдар байырлал таварыштыр чонунга байыр чедирип, экран таварыштыр хол чаярга, авалары өөрээнинден карааның чажын тудуп шыдавадылар. Оолдары дээш иелерниң чоргаарланып олурары илдең.

«Дайынчы акы-дуңмалышкы чорук» организацияның удуртукчузу Леонид Кара-оол, дайын хоочуну Ахмет Лопсаң шериг эрттирип турган база афган дайынынга киржип чораанының дугайында сактып чугаалап, аныяк кижилерге боттарының чагыг-сүмезин берген. Кадет школазының эң бичии өөреникчизи Эртине Ооржактың чыылганнарга аян тутканын олурганнар аажок чаптаан. Чазак Даргазы оолчугаштың бажын чыттааш, келир үениң камгалакчызынга планшетти белекке берген.

Шериг албан-хүлээлгезин эрттирип чеде бергеш, езу-чаңчылдарын утпайн, Тывазының адын бедик көдүрүп, шыңгыы харыысалгалыг болзун дээш, аныяк кижилерге эр кижиниң кодекизин тывыскан. Оолдарывыска чедиишкиннерни күзеп каалыңар!

Алдынай Бады-Хоо.

"Шын" солун