Тыва уруглар шылгараан

Февраль 11-де ТР-ниң ЧазааныңБажыңынга Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол Соңгу-Чөөн Азия чурттарының регионнар чагыргаларының ассоциациязының(АРАССВА) өөреникчилер болгаш тускай ортумак өөредилге черлериниң сургуулдарыныңаразынга чарлааны Соңгу-Чөөн Азия чурттарының дугайында чогаадыглар мөөрейинге киришкеш, шаңналдыг черлер ээлээн уруглар-биле ужурашкан.

Тыва Республиканың өөреникчилериниң, сургуулдарының 20 ажыг ажылдарын 2013 чылдың чайын АРАССВА-ның секретариадының жюри кежигүннеринче  чоруткан.  Шыңгыы шилилгениң түңнелинде Кызыл хоорайның №3 ортумак школазының 11-ги класстың өөреникчизи Аржаана Куулар бирги черге төлептиг болган. Кызылдың өскүс болгаш ада-иезиниң хайгааралы чок арткан уруглар школа-интернадының 7-ги классчызы Буяна Монгуш, Тээли суур ортумак школазының 7-ги классчызы Дүгер Салчак, 10-гу классчы Челээш Дивии, 3-кү классчы Аялга Дивии, 2-классчы Белек Чошкак база Тываның көдээ ажыл-агый техникумунуң 1-ги курузунуң сургуулу Долаана Монгуш шаңналды алганнар.

Шолбан Кара-оол: «Бүгү делегейде билдингир, ат-алдарлыг, күчүлүг албан чериниң мөөрейинге хөй санныг регионнар аразындан Тываның уругларының тиилеп, шылгараанынга  аажок өөрүп, чоргаарланмышаан, ажы-төлдү мындыг бедик чадага чедир өөредип-кижизиткен башкыларга байыр чедирдим.

Азияның кайы-даа чүктеринден алгаш көөрге, ооң төвү болгаш чүрээ Тыва Республика болуп, чер-девискээр талазы-биле Азия чурттарын  каттыштырып турар. Ынчангаш төрээн черивистиң уруглары бо мөөрейге тиилээр-даа ужурлуг. Бо бодалды чугаалап тура, Кызыл хоорайда улуг диптиң төвүн илереткен «Азия төвү» тураскаалдың чанында девискээрни 2014 чылда долузу-биле чаартып өскертир дээрзин уругларга болгаш башкыларга дыңнадыксадым. Маңаа хамаарыштыр бүгү делегейде билдингир бурят скульптор, бистиң чаңгыс чер-чурттуувус  Даши Намдаковтуң ажылдап кылганы «Хаан аңнаашкыны» дээр «Азия төвү» тураскаалдың архитектурлуг чаартылгазының кезээнче кирип турар тургузуу делегей чергелиг дээди шаңналга төлептиг болганын демдеглекседим. Ол дээрге кончуг эки демдек-тир. Чаа архитектурлуг комплексти тудуп дооскан соонда,  Азий диптиң төвүн ээлеп чурттаан чонувус, ылаңгыя аныяк салгалывыс мындыг ховар, онзагай, өскелерге дөмейлешпес черде амыдырап чоруурунга улам чоргаарланыр дээрзинге бүзүрээр мен. А Азияның өске чурттарының чону Тывага аалдап келгеш, шынап-ла, төрээн черимниң чүрээ, кол кезээ бо ышкажыл деп билип, бистиң чуртувусту магадап чанар  ужурлуг.

Ынчангаш мындыг хевирлиг мөөрейлерге чүгле Кыдат, Көрея чурттарының эвес, а катаптаттынмас төөгүлүг, төрээн республикавыс дугайында  база бижип, таныштырар болза деп уругларга сүмеледим. Чогаадыгларыңарга бижээниңер чурттарның культуразын, езу-чаңчылдарын сонуургап, чаа-чаа чүүлдерни билип алыры эки болбайн канчаар. Чүге дээрге Азияның чурттакчыларын чүгле чер-девискээрниң кожа-хелбээ болганы  эвес, а оларның амыдыралының аяны, дөмейлешкек культуразы база каттыштырып турар. Ынчалза-даа өске улуг хоорайларга, чурттарга эртем-билигни чедип алгаш, төрээн республикаңарның хөгжүлдезинге, ооң келир үезинге үлүг-хууңарны  киириштирип, чанып кээриңерге идегээр мен».

Шолбан Кара-оол уруг бүрүзү-биле чугаалажып, мөөрейге киириштирген ажылдарының дугайында айтырып, оларның келир үеде сорулгалары-биле  танышкан. ТР-ниң өөредилге болгаш эртем сайыды К.Бичелдей база ТР-ниң даштыкы экономика харылзааларының талазы-биле агентилелдиң удуртукчузу Ч.Ондар байыр чедириишкиннеринге катчып, уругларга ам-даа тиилелгелерни, бедик тура-сорукту, өөредилгеге чедиишкиннерни күзээннер. Байырлалда уруглар Тываның Баштыңының холундан хүндүлүг бижиктерни болгаш белектерни алган.

Тайылбыр: Соңгу-Чөөн Азия девискээриниң шупту талазы-биле хөгжүлдезинге болгаш  бүзүрелдиг харылзааларның системазын тургузары-биле Соңгу-Чөөн Азия чурттарының регион чагыргаларының аразында кады ажылдажылганы сайзырадыры — АРАССВА-ның кол сорулгазы.  АРАССВА-ның тургузуунче Россия Федерациязы, Көрей Республика, Япония, Кыдат, Моол, КУДР дээш, 6 чурттардан 71 регионалдыг чагыргалар кирип турар. Россиядан 15 регион бар. Тыва Республика 2006 чылда ассоциацияның кежүгүнү болган.

Азияна Тау.

"Шын"солун