Август 22 – Россияның күрүне тугунуң хүнү

Ак, көк, кызыл

Россияның ак-көк-кызыл үш өңнүг (триколор) күрүне тугунуң төөгүзү 300 чыл бурунгаар эгелээн.

Ол XVII-XVIII чүс чылдарда, Россияның күчүлүг күрүне болуп тургустунуп турар үеде тывылган. Ак-көк-кызыл тукту бир дугаар Алексей Михайловичиниң хааннап турар үезинде «Орел» орус шериг корабльге көдүрген. Ынчалзажок күрүне тугу кылдыр ол чүгле Петр I турда апарган. 1705 чылдың январь 20-де Петр I боду үлегерин шыйып белеткээш, доора шугумнарның дилиндектериниң чурумун тодараткаш, «шупту кандыг-даа садыг судноларынга» ак-көк-кызыл тукту көдүрер дугайында чарлыкты үндүрген.

1858 чылда, Александр II хааннап турар үеде, «байырлыг байдалдарга ажыглаар кудумчу каасталгалары болгаш туктарга хаанның кара-сарыг-ак өңнерлиг сүлде демдектиг» чаа күрүне тугун бадылаан. А 1865 чылдың январь 1-де Александр II кара, кызыл-сарыг (алдын) болгаш ак өңнерни «Россияның күрүне өңнери» деп дорт адаан ат салган чарлыын үндүрген. Түңнелинде Россия ийи туктуг апарган: күрүне албан черлеринге азар күрүне туктары база хууда – ак-көк-кызыл өңнүг туктар. Чон хаанның тугун хүлээвейн барган.

1883 чылдың апрель 28-те Александр II: «Байырлыг таварылгаларда ажыглаарда, кыры ак, ортузу көк, адаа кызыл өңнерден тургустунган үш дилиндектиг күрүне тугу турар ужурлуг» деп айтыышкынны чарлаан. Ол ынчан бир дугаар албан-езузу-биле Россияның триколор күрүне актызы кылдыр бадылааны ол.

1918 чылдың апрельде большевиктер триколорну революсчу кызыл ама пөс кылдыр солуур деп шиитпир хүлээп алган. Ол тук 70 ажыг чыл дургузунда күрүне тугу болуп келген.

1991 чылдың август 22-де РСФСР-ниң Дээди Соведи «Ак, ак-көк болгаш кып-кызыл доора дилиндектерлиг ама пөс – Россияның төөгү тугун» Россия Федерациязының Национал тугу кылдыр албан-езузу-биле санаар деп доктааткан, а 1993 чылдың декабрь 11-де РФ-тиң Президентизиниң чарлыы-биле Россия Федерациязының күрүне тугунуң дугайында Дүрүмнү бадылаан.

1994 чылдың август 22-ниң хүнүн Россия Федерациязының Күрүне тугунуң хүнү кылдыр чарлаан. Тукту ажыглаарының чурумун болгаш эргезин 2000 чылда «Россия Федерациязының Күрүне тугунуң дугайында» Федералдыг Конституция хоойлузу-биле тургускан.

Амгы үениң российжи триколорунуң албан-езузу-биле тайылбыры чок. Төөгүден алырга, ак өң күрүнениң хостуг болгаш хамаарышпас чоруун, көк – Россияны камгалап чоруур Богоматерьниң өңү, а кызыл – дээди эргелиин илередип турар. База ол ышкаш оон өске тайылбыр база бар. Ол: ак – Бүзүрел, көк – Идегел, кызыл – Ынакшыл. Чок болза, ак — чаагай сеткилдиин, көк – шынныын база кызыл – дидим болгаш биче сеткилдиин көргүскен.