Биче бизнестиң эге базымнары

Кажан чурт рынок экономиказынче кирип, чурттакчы чонга хостуг сайгарлыр эргени бериптерге, кандыг-даа арга-биле сайгарлып чоруур тура-соруктуг улус аравыста хөй. Олар чуртунга, чонунга сагыш-сеткилинден бердинген, келир үеже тура-сорук-биле бурунгаар базымны кылып чоруурлар.

Бо талазы-биле «Тыва Республиканың күш-ажыл рыногунда дүшкүүрлүг чорукту чавырылдырары» республиканың тускай сорулгалыг программазының шугуму-биле бодунуң хуу бүдүрүлгезин ажыдып алган Кызыл хоорайда хуу сайгарлыкчылар Амир Эдуардович, Саида Тановна Соруктугларның ажыл-ижи-биле таныштым.

— Амир Эдуардович, силерниң ажыл-агыйыңарны сонуургап келдим, таныштырып көрүңерем.

— 2009 чылда бо ажылды өөм ишти Саида Тановна-биле Кызыл хоорайның Ажылга чонну хаара тудар төвүнүң учедунга тургустунуп алгаш, эгелээн бис. Ыяш дилдирер пилораманы садып алырынга бо төп биске деткимчени көргүзүп дузалаан. Ыяш дилдирер пилорамалыг болгаш холумак барааннар садар садыглыг бис. Ыяш дилдирип ажылдап турар оолдар: Алик Эрендей, Мерген Чикдол, Артыш Монгуш, Адыгжы Монгуш, Омак Чит, Айдыс Монгуш. Чолаачылар: Шолбан Кара-Сал, Эрестол Куулар болгаш садыгжы Эрес Дуваа ажылынга кызымак, тура-соруктуг ажылдап чоруурлар.

— Амир Эдуардович, ажылчыннарыңарны чурттаар бажың-биле хандырып, дыка эки деткип турар-дыр силер, ынчаарга күш-ажыл төлевириниң талазы-биле байдалыңар кандыгыл?

— Шалың төлевирин ай санында берип турар бис, ортумаа-биле 17, 18 муң рубльди холга ап турарлар. Оон аңгыда ийи каът чаагайжыды тутттунган бажыңда өг-бүлелери-биле чурттап орарлар. Күш-ажылдың чуруму эртенден кежээге чедир ажылдаар, оон ыңай оолдар дыштаныр, теннис залынга хостуг үезин эрттирип турарлар, тренажер залды немей кылырын, ооң херекселдерин садарын планнап турар бис.

— Эки шалың-дыр, чурттаар оран-савазын база тудуп берген. Чылдың-на ол-ла оолдар ажылдап турар бе?

— Yстүнде адааным оолдарның кол, турум ажылы бо – ыяш дилдирер. Чолаачы оолдар болгаш Эрес Дуваа каш чыл дургузунда ажылдап чоруурун демдеглээр апаар. Корум-чурум талазы-биле ажырбас, ынчангаш бистиң бүдүрүп турар материалывыстың шынары эки, өртээ чиик. Тудуг материалы дээш чагыкчыларывыс бар, баш бурунгаар бижидип ап болур, дилдирген ыяш дораан саттына бээр, чайгы үеде тудуг ажылын кылып турар улус хөй, көскү-дүр.

— Ыяш дилдирерде ону кайыын алыр-дыр силер, тайгадан кезек черни хөлезилеп алдыңар бе?

— Ыяшты дугуржулга езугаар садып алыр, оон бир аргазы, 2 Камаз машиналыг бис, ооң-биле тайгадан ыяшты кескеш, сөөртүп эккеп бергеш, алыр-дыр бис. Тайгага ыяш кезер черни хөлезилеп алыры дээрге берге айтырыг-дыр, аңаа чөпшээрел алырда хөй-ле үе херек.

— Бүдүрүлгени алгыдар бодап турар силер бе?

— Ийе, бодал бар, дериг-херекселдерни немей садарын планнап турар бис. Чоокта чаа тудуг материалының үүрмек барааннарын садар садыгны ажыттывыс. Чижээ, бажың тудар брусту моон чагыдып алгаш, аңаа херек материалды шуптузун чаңгыс черден алыр кылдыр садып алыкчыга эптиг байдалды тургускан. Ынчангаш бажыңның ханазы, шала, дээвиир, манза, шифер, соңганы моон чагыдып ап болур, а чүгле эжиктерни ам кылыр. Чоннуң хереглел барааннарын Абакан, Красноярскиден эккеп турар бис. Амгы үениң чаа технологиязынга дүүштүр немец профильдиң соңгаларын Абакандан эккеп турарын дыңнадыйн. Бажың ыяжын садып алыкчы боду хемчээлин езугаар айтып каарга, ол-ла хевээр кылып турар бис.

— Өг-бүлеңер-биле таныштырып көрүңерем, Амир Эдуардович.

— Өөм ишти Саида Тановна — база сайгарлыкчы, садыгны болгаш саң-хөө талазын харыылап турар. Ожук дажы дег үш уруглуг бис, улуу Найыр лицейде өөренип турар, ортуну Тана — 6 харлыг, хеймери Норжуң хар ажып чоруур. Боттарывыс кызып ажылдап чоруур бис, ажылчыннарывыска деткимчени көргүзүп, ажылга хаара туттувус, найыралдыг коллектив бис деп чоргаарал-биле чугаалап болур.

Автордан: Кызылдың Спутник микрорайонунуң Радужная кудумчузунда Амир, Саида Соруктугларның ажыл-агыйын бажыңының чанынга чеде бергеш-ле, эскерип каар. Херим иштинде 2 каът бажыңның адаккы каъдында аъш-чем болгаш үүрмек барааннар садыглары, ыяш дилдирер пилорамазынга эптиг болурунга бажыңны тудуп аңгылаан, кырыкы каъды оолдарның дыштаныр чери-дир деп таныштырды. Оон ыңай кудумчу кежилдир ажылчыннарының ийи каът бажыңында 10 өг-бүлеге изиг, соок суглуг, арыгланыр чери иштинде, чаагайжыды туттунган бажыңны барып сонуургадым. Чурттаар оран-сава-биле ажылчыннарын хандырып турар улусту черле сагынмас-тыр мен. Чоокку үеде оон-даа улуг хемчээлдиг бажыңны тударынга эге таваан салып каан болду. Ооң кожазында девискээрни өске кудумчуда ийи каът бажыңы-биле орнажыр дугуржулганы кылганын дыңнатты. Бичии бажыңда чурттап орар кожаларынга ийи каът оран-саваже көжер аас-кежик таварышкан. Бо шагда ындыг улуг белекти кижиге кым сөңнээр боор, шынап-ла, буянныг, биче сеткилдиг болгаш дузааргак сайгарлыкчы өг-бүле-дир ийин. Ажыл-агыйынга кызымак, тура-соруктуун хоолааш, азып каан шаңналдары херечилеп турду. Тургузуп алган бүдүрүлгезин моон соңгаар сайзырадыр сорулга-биле кандыг-даа ажылдан чалданмас, эрес-кежээ, олут орбас, чыдын чытпас сайгарлыкчылар-дыр деп түңнедим. Бо хире кызымак улус бурунгаар хөгжүп чоруй баарынга идегел бар.

Анисья Тюлюш.

"Шын" солун № 88 2013 чылдың август 1.