Ыяап-ла медицина камгаладылгазы 20 чылдаан

Июль 26-да ТР-ниң Ыяап-ла медицина камгаладылга девискээр фондузунга РФ-тиң Президентизиниң 2012 чылдың май 7-де үнген 597 дугаарлыг дужаалының боттаныышкынының дугайында «төгерик стол» эрткен. Аңаа республиканың эмнелгелериниң удуртукчулары киришкен. Ук хуралга килдис эргелекчилери О.Д. Сарыглар, Л.М. Бумбажай, В.Н. Хураган сөөлгү үеде кадык камгалалында чаартылгалар, чоннуң диспансеризациязын болгаш профилактиктиг эмчи шинчилгелерин күштелдирериниң, эмчи ажылдакчыларының акша-шалыңын улгаттырар талазы-биле кылып чорудуп турар ажылдарның дугайында илеткелдерни кылган.

ЫМК-ның Тыва Республикада Девискээр фондузунуң директору Вера Анай-оол кол эмчилерге диспансеризация болгаш эмчи шинчилгезин эрттиреринче кичээнгейни күштелдирерин дааскан. Ооң мурнунда диспансеризацияны чогуур деңнелге эрттирбейн турган, амгы үениң негелдези — аарыгларны үезинде илередип, аарыг кижини хайгааралга ап, ол аарыгны когун үзе эмнээри. Бо чылдан эгелеп профилактиктиг эмчи шинчилгези дээш эмнелге албан черлеринге акшаландырыышкын көрдүнүп турар апарган. Ынчангаш чоннуң кадыын бодап, эге чадада эмчи шинчилгезин эрттирип, аарыгларны илередир ужурлуг. Компьютерлиг дериг-херексел чедишпезин эмчилер дыңнаткан. Эмнелгелерниң удуртукчулары фондунуң ажылдакчылары-биле санал-оналдарын солчуп, нарын айтырыгларны кады шиитпирлээрин дугурушкан.

Ол-ла хүн Орус культура төвүнге ЫМК-ның Тыва Республикада Девискээр фондузунуң 20 чылынга тураскааткан байырлыг хемчег эрткен. Эге сөстү ЫМК-ның Тыва Республикада Девискээр фондузунуң директору Вера Анай-оол ап, чыылган чонга, чалаттырган аалчыларга байыр чедирип, фондунуң төөгүзү-биле таныштырган:

— 1993 чылдың июль 20-де ТР-ниң Ыяап-ла медицина камгаладылга фондузу Тывага тургустунган. Аңаа аңгы-аңгы чылдарда фондунуң Баштаар чериниң даргазынга Биче-оол Сундуевич Шыырап, Валерий Шагдыр-оолович Оюн, Алдын-кыс Темир-ооловна Конгар, кадык камгалал сайыды Борис Кожун-оолович Күдерек олар үлүг-хуузун киирип ажылдаан. ЫМК-ның бир дугаар директору терапевт эмчи Тамара Ивановна Первухина; бир дугаар коллективиниң составы: Т.И. Первухина, Т.И. Полежаева, Н.И. Данекина, В.Е. Маколова, Г.Г. Андрусенко, Г.Ф. Черепанова, Р.Б. Песковская, Е.А. Первухина, Л.А. Кудрявцева, А.В. Данекина, М.О. Седен, К.Г. Данзычы, Г.К. Зырянова, В.Б. Домалай болгаш өскелер-даа. Фондунуң бир дугаар эксперт эмчилери: Л.М. Оюн, Л.М. Козлова, М.С. Симакова, Р.А. Астафьева, Л.А. Сердобова, С.Л. Костюков, Г.М. Маады олар. Ол-ла үеде ЫМК-ның Ак-Довурак хоорайда болгаш кожууннарда салбырлары ажыттынган.

Хүндүлүг хоочуннарывыс — ЫМК-ның фондузунуң тургустунарының эге чадазындан эгелеп ажылды тургузуп, үлүг-хуузун киирип, сеткилимниң ханызындан ажылынга бердингени дээш оларга черге чедир мөгейип тур бис. 2013 чылдың январь 1-ниң түңнели-биле алырга, камгаладылгалыг чоннуң ниити саны — 305906 кижи, ооң аразында ажылдап турар кижилерниң саны – 97054, ажылдавайн турар кижилерниң саны – 208852.

20 чыл дургузунда бо системага эмнелге албан черлериниң саны 2-ден 35-ке чедир өскен. Саң-хөө хандырылгазы чылдан чылче өзүп турар. 20 чыл дургузунда 5,4 хуудан 100 хууга чедир өскен, а 2007 чылдан эгелеп 1 млрд. рубль четкен.

2012 чылдың түңнелдери-биле ЫМК-ның фондузу бир дугаар бедик көргүзүглерлиг эмнелге албан черлеринге сертификаттарны тывыскан. I черге — республиканың халдавырлыг аарыглар эмнелгезинге — 2 млн. рубль түңнүг, II черге — перинаталдыг төптүң эмнелгези —1,5 млн. рубль түңнүг, III черге – республиканың 1 дугаар эмнелгезинге — 1,3 млн. рубль түңнүг, IV черге – республиканың 3 дугаар эмнелгезинге — 1 млн. рубль түңнүг, V черге — Тес-Хем кожууннуң төп эмнелгезинге 700 муң рубль түңнүг сертификаттарны тывыскан. Тускай шаңналдарга республиканың 2 дугаар эмнелгези — 300 муң рубльге, республиканың бичии уруглар эмнелгези 200 муң рубльге төлептиг болганнар.

ЫМК-ның Федералдыг фондузундан шынзылгалар болгаш хөрек демдектерин эң шылгараан ажылдакчылар: А.Н. Дьяченко, Т.И. Полежаева, А.В. Данекина, Л.А. Мукулай; Хүндүлел бижиктер-биле Ж.Б. Монгуш, О.Д. Сарыглар, Д.А. Жарков, өөрүп четтириишкиннерни: К.Д. Кужаан, С.А. Монгуш, А.А. Попкова, Ю.А. Романова, В.В. Бутакова оларны шаңнаан. ЫМК-ның Тыва Республикада девискээр фондузунуң Хүндүлел бижии-биле эмчи шугумунуң шылгараан ажылдакчыларын шаңнаан. Чылыг сөстер-биле ЫМК-ның Тыва Республикада Девискээр фондузунга үлүг-хуузун киирген, хөй чылдар дургузунда ажылынга бердинген хоочуннарга белектерни, боодал чечектерни сунуп демдеглээннер.

Тываның Баштыңы — Чазактың Даргазы Шолбан Кара-оолдуң мурнундан оралакчызы Аяна Шойгу, РФ-тиң Президентизи В.В. Путинниң СибФО бүрүн эргелиг төлээзи В.А. Толоконскийниң мурнундан ТР-де кол федералдыг инспектор Александр Попов, ТР-ниң Дээди Хуралының (парламентиниң) Даргазы Каң-оол Давааның мурнундан оралакчызы Ольга Кольчикова болгаш өске-даа албан черлери бaйыр чедирип, өртектиг белектерни, боодал чечектерни сунганнар. Республиканың эмнелгелериниң кол эмчилери байыр чедирип үнүп келирге, сцена сыңмас.

ТР-ниң алдарлыг ажылдакчылары Борбак-оол Салчак, Сергей Сокольников, Чойгана Кара-Сал, Алдар Борадиев, Экер, Жанна Сарыгларлар, Омак Сат байырлалга аян тудуп, чыылганнарны өөрткен.

Шончалай Ховалыг.