Федералдыг үндүрүг албанының Тывада эргелелиниң организастыг тургузуун эде чаартыр

Россияның федералдыг үндүрүг албанының удуртукчузунуң оралакчызы Андрей Бударин-биле Чазак даргазының бирги оралакчызы Алекандр Брокерттиң ужуражылгазында ооң дугайында чугаа болган. 2021 чылда үндүрүг албанын үш деңнелдиинден ийи деңнелдиг эргелеп-башкарылга системазынче шилчидер регионнар санында Тыва база кирген. 

Девискээр үндүрүг органнарының саны эвээш черлерниң ажылын эде таарыштырары-биле өскерилгелерни кылыр. Оларны регион эргелелинге каткаш, ажылдакчыларын аналитика, контроль, үндүрүг төлекчилерин хандырар дээн ышкаш чугула угланыышкыннар аайы-биле эде хуваар. Дүжүрген инспекцияларның орнунга немелде ажылчын олуттарны тургузар. 

«Тыва – тускайлаң регион: девискээри улуг, черлер аразы ырак, чурттакчы чоннуң саны эвээш, логистиказы нарын. Кижилер эвээш санныг чурттакчылыг ырак суурларда чурттап турар. Республика ийи дылдыг. Көдээ ишчилер отчет дужаарда, чамдык терминнерни билбейн баар таварылгалар тургулаар. Мындыг онзагай талалар бар. Бис - Россияның кижи капиталының донору бис. Студентилеривис өөренип чоруй баргылаар-даа болза, артып каарлары база бар, чоннуң саны доктаамал өзүп турар. Ажылчын күштүң миграциязы база бар. Социал инфраструктура: ясли, садтар, школалар дугайында сагыш салыышкын бар. Бичии уругларның саны каш катап хөй» - деп, Александр Брокерт аалчыга республиканың онзагай талаларын таныштыргаш, кандыг-даа өскертилгелер кылдырда ону өөренип көөрү чугула деп чугаалаан.

 Андрей Бударин республиканың күчү курлавырын демдеглээн: «Республика – улуг күчү-күштүң шыгжамыры деп чугаалаанын көрүп, номчуп, дыңнаан мен. Турисчи улуг потенциалы, бойдус курлавырлары, казымал байлактар, логистиктиг онзагай туружу дээш, оон-даа өске. Эрттирилге пунктулары база демир-орук айтырыгларын шиитпирлептер болза, маңаа улуг Садыг төвү тургустунары чадапчок. Бүгү чуртта чайгаар өзүлде бадып турда, мында чаштарның төрүттүнери көвүдээн, кижилер саны өскен. Ол бүгү ажыглаттынмайн артпас ужурлуг деп санаар мен. Ол угланыышкын-биле ажылдап, курлавырларны ынаар салыр. Ынчан экономиктиг өзүлде болур». 

Бударин оон аңгыда ужуражылганың кол айтырыынга доктааган: «Ийи деңнелдиг системаже шилчиири – федералдыг төлевилел болур. Ол үндүрүг албаннарының талазындан чурттакчы чонга ачы-дуза чедирилгезиниң чедингирин экижидер ужурлуг. Үндүрүг албанын хандырылга чери кылдыр көрүп турар бис. Хөй кижилер ачы-дуза хандырылгазын алзын дээш уткуй базымнарны кылып, оларның шупту айтырыгларынга дүрген болгаш шынарлыг харыыларны бээр. Ийи деңнелдиг системаже шилчиир ажылды бо чылын 10 субъектиге, а келир чылда 15 хире субъектиге боттандырар. 2022 чылда субъектилерниң чартык кезии ол системаже шилчиир». 

Федералдыг үндүрүг албанының эргелелиниң чаа оран-сава тудуун, федералдыг бюджеттен ону акшаландырарын база ужуражылга үезинде чугаалашкан. Кызыл мэриязы-биле хоорайның мурнуу кезээнге чер участогун аңгылап бээриниң дугайында дугуржулга чедип алдынган. Республиканың үндүрүг албанының удуртукчузу Алдын-Херел Кара-Сал ажыл-чорудулгазының кол көргүзүглерин илеткээн. 

Республикада 10557 үндүрүг төлекчилери бүрүткеттинген, оларның 7083 – хуу сайгарлыкчылар. 2020 чылдың 8 айларында 3 987,1 млн. рубль үндүрүглер чыыр планны 4 160,5 млн. рубль чедирип, эрткен чылга деңнээрге 173,5 млн. рубль хөйге, азы 104 хуу хандырган.