Тывада мал чеминиң белеткели – көдээ ишчилерге харыысалгалыг үе

Республиканың Көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызының медээзи-биле алырга, август 18-че чедир, 82492 га черден сиген-ширбиилди белеткээн, 64616 газында мал чеми бөлдүнген. Белеткээн 85305 тонна мал чеминиң, 68961 тонназы чайгаар үнген сиген болза, 15822 тонназы тараан сиген, а 522 тонназы сенаж. 

Курлавырлаан мал чеминиң 49332 тонназы, азы 57,8 хуузу чоннуң хуу ажыл-агыйларыныы болур. Көдээ ажыл-агый бүдүрүлгелери 13837 тоннаны азы 16,2 хууну кылган. Тараачын (арат) ажыл-агыйларынга - 21568 тонна азы ниити мал чеминиң 25,3 хуузу онаажыр.Сүт-бараан фермалары сенаж дээн ышкаш, хоолулуг чемнерни 522 тоннаны (планның 15 %) белеткеп алган. 

Чөөн-Хемчик (22 тонна) база Бии-Хем (500 тонна) кожууннарның ажыл-агыйлары хоолулуг мал чемин белеткелинче кирген. 

Мөңгүн-Тайга кожууннуң ажыл-агыйлары: «Мөген-Бүрен» КУБ Чөөн-Хемчик кожууннуң Кара-Дыт деп черден, «Малчын» КУБ Улуг-Хем кожууннуң Арыг-Үзүү сумузунда Ээр-Хавак деп черден мал чемин белеткээрин дугурушкан. 

Бо чылын 10 кожуун: Бай-Тайга, Барыын-Хемчик, Чөөн-Хемчик, Кызыл, Өвүр, Бии-Хем, Сүт-Хөл, Таңды, Улуг-Хем, Чаа-Хөл, Эрзин 2000 тонна хемчээлдиг мал чеминиң республика курлавырын белеткээр сорулгалыг. 

Бо хүннүң байдалы-биле алырга, 165 тонна (планның 8,3 %) мал чеминиң курлавыры белен: Чөөн-Хемчик – 10 тонна, Өвүр – 90 тонна, Сүт-Хөл – 65 тоннаны белеткээн. Тере-Хөл кожуундан аңгыда, шупту кожууннар курлавыр мал чемин белеткээр ужурлуг. 

Республика 1765 тонна (2019 чылдың 1490 тонназынга деңнээрге, 118,4 %) муниципалдыг тургузугларның курлавыр мал чемин кылыр планныг. Каа-Хем, Өвүр, Бии-Хем, Сүт-Хөл база Таңды кожууннар мал чеминиң муниципалдыг курлавырын белеткээринче кирген, ниитизи-биле 431 тонна белен (планның 24,4 %). 

«Аныяк өг-бүлеге кыштаг» болгаш «Чаа сорук» губернатор төлевилелиниң киржикчилери 7163 тонна мал чеми белеткээр планныг, ооң 6540 тонназы (2019 чылга деңнээрге 103,8 %) «Аныяк өг-бүлеге кыштаг», а 623 тонназы «Чаа сорук» төлевилел киржикчилеринге онаажыр. Ажыл-агыйларның удуртукчулары мал чемин белеткээриниң чүгле хемчээлинче эвес, а ооң шынарынче база кичээнгейни углаар ужурлуг. 

Мал чемин белеткээниниң хемчээли-биле, бирги черде Таңды кожуун (17878 тонна – 85,2 %), ийиги черде Каа-Хем (16669 тонна – 81 %), үшкү черде Кызыл кожуун (10408 тонна – 44 %) чоруп олурар. 

«Тувинская» агрохим албанның лабораториязының чоруткан анализтеринден алгаш көөрге, 2020-2021 чылдың кыштаглаашкынынга белеткээн мал чеминиң шынары 1, 2 класстарга хамааржыр. 

Мал чеминиң кампаниязында тускай техниканы ажыглааны ажылдың шынарын экижидери чугаажок. Республика Чазааның шупту көдээ ажыл-агый бүдүрүкчүлерин деткип келгениниң ачызында, садып алганы көдээ ажыл-агый техниказы ажылды шапкынчыткан. 2020 чылдың мал чемин белеткээр кампанияже 531 тракторларны, 579 айыыр болгаш дырбааштарны, 89 тырыыр машиналарны хаара туткан. 4074 кижи база 292 бригада сиген белеткелинде үлүүн киирип турар.