Сиген шөлдеринче үнген

2013-2014 чылдарда мал кыштаглаашкынынга 195,89 муң тонна сиген-ширбиишти, 4,8 муң тонна чулуктуг мал чемин республикага белеткеп алырын планнаан.

Мал чеминге белеткеп алыр үнүш-дүжүт аймаа 6878 гектар черде, 5821 гектарда — чаңгыс чылдыг сиген, 1057 гектар черде — хөй катап кезер люцерна, эспарцет, донник хевирниң үнүш аймаа бар. Мөңгүн-Тайга кожууннуң ажыл-агыйлары Чөөн-Хемчик биле Улуг-Хем кожууннарның сиген шөлдеринден мал чеми белеткеп алыр. Мал чеминиң белеткелинге ниитизи-биле 860 тракторларны, 390 сиген кезер машиналарны, 200 механиктиг дырбааштарны болгаш сиген бөлүп тырыыр 35 кожугларны ажыглаар. Мал чеминиң белеткелин дүргедедир сорулга-биле механизастаттынган 13 бригаданы хаара тудар. Олар дээрге Бай-Тайга кожууннуң «Бай-Тайга» МТС, Барыын-Хемчик кожууннуң «Западная» МТС, Сүт-Хөл кожууннуң «Сүт-Хөл» МТС, кызыгаарлаан харыысалгалыг «Тывахолдинг» агроүлетпүр кооператив, Таңды кожуунда М.А.Санниковтуң тараачын-фермер ажыл-агыйы, Өвүр кожууннуң «Чалааты» муниципалдыг бүдүрүлге дээш, оон-даа өске.

Июль 23-те байдал-биле алырга, мал чеми белеткээр 24 бригада, 390 техника сиген шөлдеринче үнген. 2856 гектар черде сигенни кезип, 2609 тонна сигенни сарааттаан. Көдээ ажыл-агый сайыдының оралакчызы Сергей Оюннуң дыңнатканы-биле алырга, Каа-Хем, Таңды, Чаа-Хөл, Бии-Хем, Кызыл, Чеди-Хөл, Тожу кожууннарда мал чеминиң белеткели эгелээн. Чаа-Хөл, Каа-Хем, Таңды кожууннарда шуудаан. «Час орай дүшкен, чайның эгези соок-даа болган болза, оът-сигенниң үнгени багай эвес, чүгле чулук тыртары орайтаан – деп, Сергей Оюн демдеглээн. Мал чеминиң белеткелиниң шуудаарынга шаптыктыг чүүлдер — кывар-чаар материалдарның болгаш артык кезектерниң чедишпези.

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол июль 22-де республикада мал чеминиң белеткелинге хамаарыштыр селектор хурал эрттиргеш, мал чеминиң белеткелинге чамдык кожууннарның удуртукчуларының маажым, харын-даа мырыңай тоомча чок чоруун айтып, шалыпкын ажылдап эгелээрин саналдаан. Кожууннарның удуртукчуларының мал чеминиң белеткелинге тоомча чок болганының бир чижээ – Чаа-Хөл кожуундан аңгыда, өске кожууннарның бюджеттеринде мал чеминиң белеткелинге деткимче боор акша-төгерикти баш бурунгаар тускайлавааны. 2013-2014 чылдарның мал кыштаглаашкыны-биле харылзаалыг айтырыгларга кончуг харыысалгалыг боорун, бо чугула ажылга шаптараазыннарны дүрген чайладырын кожуун болгаш Көдээ ажыл-агый яамызы чергелиг албан-дужаалдыг удуртукчуларга Шолбан Кара-оол даандырган.