Тывада бот-хоргадал чурумун май төнчүзүнге чедир узаткан. Экономика адырын ажылдадып эгелээриниң бирги чадазынче кирген

«Россияның Президентизи марттың 11-де эрттирген хуралында бодунуң өскерлиш чок туружун бадыткаан: регионнарда байдалдар аңгы-даа болза, кижилерниң кадыы болгаш айыыл чок чоруу эң кол черде бооп арткан. Бүгү чуртта чарлаан ажылдавас хүннер май 12-ге четкен. Ол 6 неделя ажыг болганы ол. Владимир Владимирович бот-хоргадал чурумундан дораан-на ойтавазын сүмелээн. Кижилерге ол хора чедирип болур” – деп, Ш.В. Кара-оол демдеглээн. 

РФ-тиң Роспотребнадзорнуң ТР-де эргелелиниң дыңнадыы-биле алырга, майның дыштаныр хүннеринде республикада коронавирус-биле байдал нарыыдаан. Республикада бо хүнде халдавырның нептереп тараанының коэффицентизи чогуур ужурлуг деңнелден 5 катап хөй болгаш, кижилерниң аарыыры көвүдээн. 2020 чылдың май 11-ниң эртенги медээзи-биле алырга, аарааны лабораторияга бадыткаан 144 таварылга бар (100 муң кижиге 44,0). 

Тыва коронавирусту киирбес дээш дыка үр тудушкан. Марттың 6-да инфекцияны бир дугаар эккелген болгаш, оон-на эпидемиологтуг байдал эгелээн. Төп регионнарга база Сибирь федералдыг округка деңнээрге, Тыва Республиканың девискээринге эпидемиологтуг байдал 3 неделя озалдап, 2020 чылдың апрель 6-да нептереп кирген. Бөгүн республика чаа коронавирус халдавырының тус черден тарааны-биле эпидемиологтуг байдалдың IV чадазында. 

Республика Баштыңы ооң-биле холбаштыр, май 31-ге чедир Тыва Республикага бот-хоргадал чурумун узадыр деп шиитпирни үндүрген. 

«Бот-хоргадал – бодунуң кадыкшылы дээш кижи бүрүзүнүң харыысалгазы болур! Кижи бүрүзү ол халдавырдан бодун камгалаар ужурлуг. Маска, хол-хаптар, дезинфекция, холдуң арыг-силииниң дугайында бөдүүн чүүлдерни шагда-ла чугаалап келдивис. Ажылдаар черинге, кудумчуга, хөй-ниити-даа черлеринге чорааш, бот-хоргадал чурумун сагыыры албан. Аразын ырак тудары, чүгле таныыр болгаш чоок кижилер-биле чугаалажыры, хууда камгалал чүүлдерин ажыглаары дээн ышкаш дүрүмнерни кижи бүрүзү билир боор. Бөдүүн дүрүмнерни сагывышаан, халдавырның тараарын кады доктаадыр бис» – деп, республика баштыңы демдеглээн. 

Ооң-биле чергелештир, бот-хоргадал чурумундан чамдык кызыгаарлаашкыннарны ужулган. 2020 чылдың май 13-тен кудумчуга селгүүстеп, арыг агаарга күш-культура база спортчу мергежилгелерни кылып болур. Хөй кижилер чыглырын болдурбас, аразының ыраан сагыыр, 2-ден хөй кижи турбас, ол уруглар ойнаар шөлдерге база хамааржыр. Тус чер чагыргалары селгүүстээр черлерге база спортчу шөлдерге акарицидтиг арыглаашкынны чорудар. 

Бот-хоргадалдың долу чурумун киирер мурнунда дугурушканы езугаар, республикада амыдырал-хандырылга бүдүрүлгелери ажылдап турар. Тудуг адыры чаа сезон ажылын эгелээн. Көдээ ажыл-агыйының шупту ажылдары чогуур үезинде чоруп турар. Ол бүгү ажылдарга санэпидрегламентилерни доктааткан. 

«Коронавирус-биле демисел ам-даа үргүлчүлээр болганда, чаа байдалдарда амыдырап өөренир апаар. Эпидбайдал чеже-даа берге болза, өг-бүлелер ажылдап, акшаны эккеп турар арганы тургузар ужурлуг бис. Ынчангаш ажыл-ишче чоорту эглип, экономикавысты кады тургусчуп эгелээри чугула» – деп, Шолбан Кара-оол чугаалаан. 

Ындыг болганда, аъш-чем аймаанга хамаарышпас садыгларның ажылын эгелээр деп шиитпир хүлээп алдынган. Аңгы кирер черлиг, аңгы оран-савада ийикпе, каът бажыңнарның бирги каъдында садыгларга ол хамааржыр. Ол дээрге эпидемия үезинде садып алыкчыларны эрттиреринге бүгү негелделерни: социал дистанцияны, 3-5-тен хөй эвес кижи турарын, холдарны дезинфекциялаарын, маскалар база перчаткаларны хандырыптар садыглар болур. 

«Бир эвес сайгарлыкчы кижи коммерциялыг ажылын шуудадыр бодаза, Роспотребнадзорга бодунуң ажылының регламентизин чөпшээредип, бүдүрүлгезин херектиг дезинфекция бүдүмелдери-биле хандырар ужурлуг. Бир эвес шупту санитарлыг негелделерни күүседип, ол хемчеглерни сагып турар болза, сайгарлыкчыларның ажыттынып ажылдаарынга база дузалажырынга белен бис. Чоорту ынчаар киргеш, эпидемиологтуг байдалга ол кандыг салдарлыг болурун база көөр апаар бис» – деп, республика баштыңы онзалап айыткан. 

2020 чылдың май 13-те Республика Баштыңының Чарлыынга бо чоокку үелерде ажылдап эгелээр садыг объектилериниң долу даңзызы үнер. 

Россияның Президентизи В.В. Путинниң 2020 чылдың май 11-де айытканы деткимчениң шупту хевирлерин боттандырар негелделерни хажыт чок күүседир база хандырар даалганы республика Баштыңы аппарат хуралында берген. 

«Президентивистиң ажы-төлдүг өг-бүлелерни деткиир дугайында медеглели хөй ажы-төлдүг Тывага дыка херек – деп, Шолбан Кара-оол демдеглээн. – Бистиң республикада хөй ажы-төлдүг өг-бүлелер үш кезии хире. 3 хардан 15 харга чедир уруг бүрүзүнге 10 муң, үш харга чедир 5 муң акшаны алыры, амгы үеде канчаар-даа аажок улуг деткимче дээрзи, чугаа чок. Социал дузаламчы, ажылчын олуттарын кадагалап алган бүдүрүлгелерни деткимчези дээн ышкаш, бөлүк хемчеглер канчаар-даа аажок улуг дуза деп чугаалаксадым». 

Республика чазааның сайыттары федералдыг төптүң тускайлаан акша-хөреңгизи тодаргай кижилерге, бүдүрүлгелерге база организацияларга четкен турары дээш боттары харыылаарын республиканың баштыңы демдеглээн. Регионнуң баштыңы ол айтырыгны бодунуң контролюнда алган.