Тываның Баштыңы Тожуда иви ажыл-агыйын хөгжүдер тускай аргаларны айыткан

Тожу кожууннуң Тоора-Хем суурга ийи чылда бир катап болур ивижилер фестивалы бо дыштаныр хонуктарда болуп эрткен. Кожууннуң иви малдыг ажыл-агыйларның ивижилери тайга бажындан ишкээрлеп, чаңгыс черге чыглып, берге айтырыгларын сайгаржып, ону шиитпирлээриниң аргаларын Тываның Баштыңы-биле чугаалашкан. 

Тываның Баштыңы ивижилерниң чидиг айтырыгларын кичээнгейлиг дыңнап, ону шиитпирлээриниң аргаларны айыткан. Бирээде, ивижи кижиниң өг-бүлезиниң кежигүннери таптыг амыдырап, ажы-төлү эртем-билигни чедип алыр дизе, аңаа турум чурттаар оран-сава херек. Ону шиитпирлээр дизе, кожуун чагыргазы бажың тудар чер участогун тускайлап, ынаар чырык болгаш суг хандырылгазын киирерин харыылаар ужурлуг деп, республика баштыңы чугаалаан. Республика чазаа тудуг тудар чарыгдалдың чартыын бодунга хүлээнип алыр болза, артканнарын кожуун чагыргазы база ивижилер боттары үндүрерин дыңнаткан.

“Олар тайгадан дүжүп бадып келгеш, орта таптыг кире бээр оран-сава чогун чөптүү-биле бистерге тургустулар. Бир-ле аргазын көрүп тургаш, чазактың талазындан бажың тудуунуң чартык өртээн төлеп алыр болза, ивижилерниң аңгы кудумчузун тударын өөренип көөр деп сүмелештивис. Тожунуң чагыргазы чер, чырык, суг болгаш орук айтырыын харыылаар ужурлуг. Боо чөпшээрелиниң дугайында болгаш бөрүлерге удур кандыг хемчеглер алырын база элээн сайгардывыс. Яамы, ведомстволар боттарының талазындан ивижилериниң амыдыралынга херек ужурлуг саналдарын менче киирзин, ынчан федералдыг эрге-чагырга черлерин чалап алгаш, улуг хуралды дарый эрттирер бис” – деп, Шолбан Кара-оол социал четкилерде бодунуң арынында бижээн. 

Тывада иви ажыл-агыйы экономиктиг орулганы берип болурун совет чылдарның арга-дуржулгазындан көрүп болур. Ол үелерде иви продукциязын тускай чагыг езугаар Москваже безин чорудуп турган. Ону өөренип көргеш, республиканың баштыңының саналы-биле иви ажыл-агыйын хөгжүдер фонд тургустунган. Иви малдың уксаажыдылга ажылынга байдалдарны тургузарындан эгелээш болбаазырадылга бүдүрүлгези, ивижилерниң өг-бүле ажыл-агыйларын спутниктиг телефон, харга чоруур техника, чылыг майганнар, амгы үениң гаджеттери-биле хандырары дээш, өске-даа айтырыгларны фонд шиитпирлээр. 

Тываның Баштыңы ивижилерниң боттарының ижинге бердингенин, тура-соруун кайгаан. "Кижи четпес тайга-сыннарда, таптыг чурттаар байдалдар чок, чүгле ивилер соондан көжүп чоруур чаңгыс чер-чурттугларывыстың тура-соруунуң күштүүн, бергелерге торулбазын кижи кайгап ханмас. Бирээ ивижиниң: “Ивилер Тожуга турар болза, бистер турар бис. Бир эвес ивилер төнер болза, бистер база турбас бис. Ынчангаш ивилеривисти кызып азырап чоруур бис” дээни, дыка күштүг бадыткал болду” – деп, республика баштыңы демдеглээш, ивижилерге өөрүнчүг медээлерни дамчыткан. 

2020 чыл – Тожу кожууннуң хөгжүлдезинге чаартылгалыг чыл болур. Суг кежигниң орнунга бо чылын көвүрүгнү тудуп эгелээр болгаш, чер кыры-биле аргыжылга айтырыы шиитпирлеттинер. Ийиде, кожуун девискээринде Ак-Сугнуң чес-профир чыдын шиңгээдир Голевтиң даг-руда компаниязы келир үеде туттунар даг комбинадындан сумуларже чырык айтырыын чогумчалыг шиитпирлеп болур. Ынчангаш республика Чазаа ук компания-биле чырык шугумун чергелештир тудуп эгелээриниң аргазын чугаалажып турар. Ынчан кожууннуң суурлары доктаамал чырыктыг апарып, социал-экономиктиг херии базымны алыр ужурлуг. 

Тываның Баштыңы социал четкиде бодунуң арынында, Тожунуң ивижилеринден шиңгээдип алыр үлегерлиг чижектер барын республиканың чурттакчыларынга дыңнаткан. 

“Тайга улузу болгаш алгы-кышкы-даа чок, оожум байдалда боттарының малын канчаар малдап чоруурун таныштырып чугааладылар. Бистерниң олардан үлегер-чижек кылдыр алыр чүүлдервис хөй-дүр. Оон аңгыда, бо ивижилер дег, ажыл-ишке кызымаккай бердинип, байыр-чыскаалдарның санын шегледир болза эки-дир, чонум. Бүгү делегей чергелиг болгаш Россияның деңнелинде кол байырлалдарны арттыргаш, хөй-ле юбилейлер болгаш өске-даа чылдагааннар-биле эрттип турар республика, кожуун, суму чергелиг байырлалдарның санын кызырар болза эки. Ынчангаш, кожуун, суур чергениң байырлалдарының санын черле эвээжеткеш, күш-ажылче угланган хемчеглерни көвүдедиилиңер. Ивижилер-биле ужурашкан соонда мындыг бодалдарга келдим, хүндүлүг чаңгыс чер-чурттугларым” - деп, Тываның Баштыңы видео-харылзаалыг ужуражылга соонда бижээн.