Тыва 2019 чылда тудугларның хемчээлин 1,5 катап улгаттырган

Республикада 275 тудуг организацияларында 2113 кижи ажылдап турар. Оларның көвей кезии – 260-ны биче бүдүрүлгелер болур. А биче болгаш ортумак бүдүрүлге эрге-байдалдыг 15 чер бар. 

Эрткен чыл Тываның тудуг комплекизинге ажылдың хемчээли болгаш объектилерниң саны-биле дүжүткүр чыл болган. Ниитизи-биле 4,4 млрд. рубльди тудуг адыры шиңгээдип алган. Бүгү республикада 280 объектини ажыглалда киирген. Оларның 100 ажыы – чаа тудуглар. 75 чуртталга бажыңнарының 64-ү өскүстерге, 3 школа, уруглар садынга ясли бөлүктүг 5 тудуг, 6 культура бажыңнары, 1 фельдшер-акушер пунктузу, чаагайжыдылга адырында 30 объект туттунган. Оон аңгыда 14 социал объектиге база хөй квартиралыг 60 бажыңга капитал септелгени кылган. 

Сөөлгү чылдарга деңнээрге тудуг ажылы шапкынчаан-даа болза, 2019 чылда планны 93 хуу күүсеткенин сайыт демдеглээн. 2020 чылче 22 объект шилчээн. Бо чылын кожууннар төптеринде уруглар садтарынга 14 яслини, Кызылда терапия корпузун база Аныяктар ордузун, Каа-Хем суурда спортчу-культура төвүн, Спутник микрорайонда 120-квартиралыг чуртталга бажыңын база республика найысылалында 48 квартиралыг 3 бажыңны тудуп доозар. Бо чылын акшаландырыышкынны үе шаанда бериптер болза, айыттынган объектилерниң шуптузу дужааттынар. 

Тудуг комплекизинге тудуг материалды чедишпейн турарын адырны анализтээн специалистер айыткан. Чижээ, демир-бетон кылыгларын Хакасия дээн ышкаш кожа регионнардан садып эккеп турар. Хакас бүдүрүлгелер тус черниң чагыгларын күүседир дээш четтикпейн баар, ынчангаш Тываның тудуглары ээлчээн манааш олуруптар таварылгалар бар. Республика бодунга тудуг материалдарының индустриязын – тууйбу, бетон блоктар, арматура, цемент заводун ажыдарын үе негеп келген. Ону кылып аптар болза, тудуг материалдары-биле хандырылга айтырыы шиитпирлеттине бээр. Тус черниң чиг эди-биле оларны бүдүрери тудугнуң өртек-үнезин элээн чиигедир. 

Ийиги айтырыг – чагыг кылыкчыларының дөзевилел, проект-смета документациязын шыйып тургусканы, участоктарны тускайлааны, техниктиг кожулда, экспертиза эрттирери дээш, чөпшээрел документилерин белеткеп кылганының шынары куду. 

Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол тудуг комплекизиниң ажыл-чорудулгазының түңнелин сайгарган хуралга киришкеш, тудуг фронтузунуң хенертен көдүрүлгенин демдеглээн. Ооң мурнунда чылдарда деңнээрге, ол каш катап өскен. Чылда он-он объект тудуп турган болза, эрткен чылын оларның саны 180 четкен, а 2019 чылда – 300 ашкан. Республика чазаа федералдыг тудуг программаларынга киржилгени хандырганының ачызында, күрүне чагыының системазы Тываның тудуг адырын быжыглап база хөгжүдеринге идиглиг апарган. Бөгүн республика көвүрүг тудар дээн ышкаш улуг болгаш нарын, хөй капитал салыышкынныг төлевилелдер чагыын күүседип шыдаптар тудуг компанияларлыг. 2019 чылда тудуг адыры бүгү деңнелдиң бюджеттеринче ооң мурнунда чылга деңнээрге ийи катап хөй - 667,4 млн.рубль үндүрүгнү киирген. 

Тудуг адырында чедиишкиннер бар-даа болза, ол онза кичээнгейни негеп турарынга Шолбан Кара-оол чөпшээрешкен. 

2020 чылче шилчий берген тудуг объектилерин дарый доозар негелдени тудуг яамызының мурнунга салган. Колдуунда белен ясли корпустарын апрель 1-ге чедир бирги ээлчегде ажыглалче киирерин сагындырган. Оон аңгыда, 2020 чылда 160 ажыг чаа объектилерни тудуп, оларның көвей кезиин чыл төнчүзүнде дужаарын планнаан.