Сайгарлыкчы чорук неделязында Тываның кожууннарынга тускай угланыышкынныг 70 ажыг хемчег эрткен

Чамдык кожууннар эки ажылдыг сайгарлыкчыларны шаңнап, спартакиадаларны, сайгарлыкчы ажыл-херекти таныштырган класс шактарын, биче болгаш ортумак бизнестиң бүдүрүлгелеринге экскурсияларны эрттирген. Ак-Довурак хоорай, Кызыл, Чаа-Хөл, Улуг-Хем, Каа-Хем, Тере-Хөл кожууннар сайгарлыкчы чорук неделязында идепкейлиин көргүскен деп, Тыва Республиканың Экономика яамызы демдеглээн. 

Сайгарлыкчы чорук неделязының чамдык хемчеглери Тывада Увс аймааның хүннери-биле капсырлашкан. Кызылга регионнар аразының «Тыва Республиканың чурттакчы чонунуң чемненилгезиниң чидиг айтырыглары» эртем-практиктиг конференция, Тываның Сайгарлыкчы чорук техникумунга моол национал чемнер кылырынга мастер-класс эрткен. 

Тываның күрүне университединиң, Тываның Сайгарлыкчы чорук техникумунуң, Кызылдың экономика болгаш эрге-хоойлу техникумунуң студентилери чедиишкинниг ажылдап чоруур бизнесменнер-биле ужурашкан. Оларның аразында Алексей Малышев («Химтоп» садыы), Буяна Уваннай («Тыва стиль» ателье), Алдынай Монгуш («Папарацци» кафе), Айгуш Сат («Аистенок» КХН), Наталья Умановская («Ирбис-кейк» кондитер) бар. Студентилер бүдүрүлге чорудуун сонуургап, экскурсиялааннар.

Садыглаашкын ажыл-чорудулгазын чорударынга Pos-терминалдарны ажыглаарының ажыктыының дугайында семинар сайгарлыкчыларны сонуургаткан. Pos-терминал – төлевир карталарын хүлээп алыр электроннуг программа-техниктиг дериг-херексел. Банк организацияларының, соталыг операторларның төлээлери, интернет-провайдерлер семинарга киришкен. Рos-терминалдарны тургузары, санаашкын-касса ажыглалы дээш комиссиялар дугайында айтырыгларын салган. Оон аңгыда Тываның бизнес-инкубатору «Корпорация МСП» АН-ның өөредилге программазы-биле күрүне садыглаашкыннарынга киржир талазы-биле тренингини база эрттирген.  

Сайгарлыкчы чорук неделязында Бизнес-инкубаторнуң, Сайгарлыкчыларның эргелерин камгалаар бүрүн эргелиг төлээниң, Тываның Садыг-үлетпүр палатазының база хыналда-контроль органнары - Роспотребнадзор эргелели, ФАС эргелели, Үндүрүг албанының эргелели, Россельхознадзор эргелелиниң, Россреестрниң ТР-де эргелели, ТР-ниң Кадастр палатазы, Тыва таможня, Чер болгаш өнчү яамызы, Көдээ ажыл-агый яамызы, Пенсия Фондузу, "Тываэнерго" АН, Бизнеске хөй талалыг ажыл-чорудулгалыг төп, Сайгарлыкчы чорукту деткиир фонд база кредит организацияларының төлээлери консультацияларны берген. 295 кижи: 55 хуу сайгарлыкчылар, 240 хуу кижилер, Моолдуң 1 хамаатызы чедимчелиг тайылбырларны алган.

ТР-ниң Экономика яамызының Чаңгыс аай реестриниң сан-чурагайлар медээзи-биле алырга, Тывада биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чоруктуң 7154 субъектизи бүрүткеттинген. Эрткен чылга деңнээрге, 5 хуу азы 366 хөй. Республикада ажылдап турар кижилерниң ниити санында сайгарлыкчы чорук субъектилериниң үлүү - 6,5 хуу болган, а Россияда – 8,6 хуу. 

«2017-2020 чылдарда Тыва Республикада бизнести чорударынга таарымчалыг байдалдарны тургузары» күрүне программазы-биле, 2018 чылда Тывада сайгарлыкчы чорукту хөгжүдүп база деткииринче 70,7 млн. рубль акша түңү көрдүнген. Федералдыг бюджеттен - 26,9 млн. рубль, республиканыындан - 43,53 млн. рубль, бюджеттен дашкаар акша-хөреңги – 1,17 млн. рубль. Ол акша-хөреңгини сайгарлыкчыларга чиигелделиг чээлилер бээр микроакшаландырыышкынны хөгжүдеринче база эгелеп чоруур сайгарлыкчыларны өөредири, инфраструктура деткиир объектилерниң ажылынга, магадылал фондуларын тургузуп, ону ажылдадыр дээн ышкаш, саң-хөөге хамаарышпас хемчеглерже киириштирери көрдүнген.  

Тыва таможняның медээзи-биле алырга, 2017 чылда республика-биле садыглашкан чурттарның саны 6 турганындан, 11 чедир өскен. Ол дээрге Казахстан, Кыдат, Киргизия, Гонконг, Моол, Франция, Беларусь, Швеция, Германия, Италия, Япония-дыр. ХДК чурттарының садыглажыышкыны-биле чергелештир, ыраккы даштыкы чурттар-биле бараан саарылгазының үлүү улгаткан. Чыл бурунгаар ол ниити сөөртүлгениң чүгле 7 хуузу хире хемчээлдиг турган болза, амгы үеде – 18 хуу ашкан. 

Россия Федерациязының Президентизиниң 2018 чылдың май 7-де чарлыы езугаар, 2024 чылга чедир иштики каттышкан продукцияда биче болгаш ортумак сайгарлыкчы чоруктуң үлүүн 40 хуу көвүдедип, БОС адырында ажылдап турар кижилерниң санын 25 млн чедирип, бизнес ажыл-чорудулгазын деткииринче угланган чурагайлыг платформаны тургузар сорулга салдынганын сагындыраал.

Президентиниң 2007 чылдың октябрь 18-те 1381 дугаарлыг чарлыы езугаар, чылдың-на май 26-да Россияның сайгарлыкчы чорук хүнүн эрттирип турар. Чарлыкты боттандырары-биле Тыва Республиканың Баштыңы сайгарлыкчылар ниитилежилгези-биле ужуражып, чер-черлерге семинарларны, делгелгелерни, таныштырылгаларны эрттирери чаңчылчаан.